Saga - 2006, Blaðsíða 87

um rekst ur á kirkj um og hver söfn u› ur haf›i feng i› vald til a› velja
sér prest í kosn ing um. Kon ur höf›u kosn inga rétt í safn a› ar mál um
flótt ein göngu karl menn gætu or› i› prest ar. Marg ir prest ar tóku
virk an flátt í sjálf stæ› is bar átt unni og bind ind is hreyf ing unni og
sum ir lög›u kven rétt inda mál inu einnig li› me› áhrifa rík um
hætti.127
Í fjór›a lagi var sterk hef› fyr ir beinu l‡› ræ›i í Vest ur heimi,
eink um sta› bundnu l‡› ræ›i. †ms ir hér lend ir áhrifa menn í stjórn -
mál um og bla›a mennsku hvöttu óspart til fless a› Ís lend ing ar
tækju l‡› ræ› is hef› Vest ur heims, beina l‡› ræ› i›, sér til fyr ir mynd -
ar.128
Í fimmta og sí› asta lagi styrkti tí› ar and inn trú manna á mögu -
leika beins l‡› ræ› is. „Um alda mót in 1900 fór bjart s‡n in um land i›
eins og smit sjúk dóm ur“, seg ir Sig rí› ur Matth í as dótt ir.129 Og Helgi
Skúli Kjart ans son skrif ar: „Fram far ir: fia› er lyk il or› alda mótaum -
ræ› unn ar. Nítj ánda öld in haf›i um fram allt reynst öld fram far anna
og fló myndu fram far ir henn ar blikna hjá flví sem menn flótt ust sjá
fram und an.“130 Bjart s‡n in ‡tti und ir trúna á flroska mögu leika
mann skepn unn ar, trúna á a› al menn ing ur gæti tek i› bein an flátt í
stjórn mál um og a› ekki flyrfti a› tak marka flátt tök una vi› kosn -
ingu full trúa.
Sam an lagt sköp u›u fless ir fimm al mennu flætt ir hag stæ› skil -
yr›i fyr ir út brei›slu beins l‡› ræ› is. fieir út sk‡ra samt ekki til fulls
styrk beins l‡› ræ› is í land inu og ekki held ur hina til tölu legu fri› -
sömu sam bú› fless vi› full trúa l‡› ræ› i› á heima stjórn ar tíma bil inu,
sem me› al ann ars kem ur glögg lega fram í um ræ› um og ákvör› un -
um um áfeng is lög gjöf ina. Nau› syn legt er flví a› huga a› flrem ur
flátt um til vi› bót ar:
ísland á leið til lýðræðis 87
127 Sbr. sr. Ólaf ur Ólafs son, Oln boga barn i› (Reykja vík 1892). — Sjá einnig: Bryn -
leifur Tób í as son, Bind ind is hreyf ing in á Ís landi og Pét ur Pét urs son, Church and
soci al change: a stu dy of the secul arization process in Iceland 1830–1930 (Reykja -
vík 1977).
128 fiar fór fremst ur í flokki rit stjór inn og fling ma› ur inn Jón Ólafs son, sbr. til
dæm is rit hans Jafn ræ›i og flekk ing (Eski fjör› ur 1880).
129 Um mæli á mál flingi 20. maí 2005 í Há skóla Ís lands um kosn inga rétt kvenna
90 ára. Sjá: Sig rí› ur Matth í as dótt ir, „Kven frels is stefn an á ár un um 1907–1911
og flátt ur Hins ís lenska kven fé lags“, Kosn inga rétt ur kvenna 90 ára. Rit stj.
Au› ur Styr kárs dótt ir og Krist ín Ást geirs dótt ir (Reykja vík 2005), eink um bls.
73.
130 Helgi Skúli Kjart ans son, Ís land á 20. öld (Reykja vík 2002), bls. 15.
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:40 Page 87