Saga - 2006, Blaðsíða 134

Fyrstu sagn fræ›i rann sókn irn ar á neyslu sögu bygg› ust meira á hug -
mynd um Thor stein Veblen um s‡nd ar neyslu14 og á hug mynd um
Frank furt skól ans svo kall a›a, fleirra fé laga Adorn os, Hork heimers
og Marcuse, auk hug mynda franska hug su› ar ins Baudrill ards.
Sam kvæmt fless um kenn ing um var neysla í besta falli veru -
leikaflótti og í versta falli kúg un ar tæki au› valds ins, fals veru leiki og
and stæ›a sannr ar menn ing ar.15
Á ní unda ára tugn um tóku kvenna sögu fræ› ing ar a› líta á neyslu
kvenna sem flókn ara fyr ir bæri en svo a› hægt væri a› fanga fla› inn -
an hug mynda um skipt ing una í al manna- og einka svi› (e. public and
pri vate spher es). Neyslu kvenna bæri frem ur a› sko›a sem „skap andi
vett vang“, flar sem flær gátu í hlut verki neyt and ans haft áhrif út fyrir
veggi heim il is ins, á menn ingu og sam fé lag, og átt mik il væg an flátt í
mót un stétta og fljó›a.16 Í bók mennta-, mann- og menn ing ar fræ› um
voru fræ›i menn sömu lei› is upp tekn ir af a› leita a› and ófi í neyslu
og flannig skil greina hana sem „valda tæki hinna valda lausu“ fl.e.
tæki til fless a› koll varpa vi› horf um yf ir stétt anna.17
magnús sveinn helgason134
14 Thor stein Veblen, The The ory of the Leisure Class: An Economic Stu dy of
Institutions (New York 1953, fyrst útg. 1899). Kenn ing Veblens um a› neysla
(e›a s‡nd ar neysla) sé knú in áfram af hneig› manna til a› ber ast á og s‡na
fljó› féags stö›u sína (e›a s‡n ast vera af hærri fljó› fé lags stö›u en fleir raun -
veru lega eru) hef ur haft mik il áhrif á neyslu sögu. Áhuga ver› asta út færsl an á
fless ari kenn ingu er bók hag fræ› ings ins Juli et Schor, The Over spent Amer ic an:
Upscal ing, downs hift ing and the new consu m er (New York 1998). Schor fær ir fyr -
ir flví rök a› banda rísk milli stétt hafi eft ir seinna strí› mi› a› neyslu sína vi› æ
„fjar læg ari“ fljó› fé lags hópa — í sta› ná grann anna („the Jo neses“) hafi kom i›
au› menn og leik ar ar í sjón varpi, e›a yf ir menn á vinnu sta›n um.
15 Theodor Adorno og Max Hork heimer, Di alect ic of En lighten ment. fi‡›. John
Cumm ing (New York 1995, fyrst útg. 1947). Á sein ustu árum hef ur dreg i› úr
áhrif um Frank furt skól ans inn an neyslu sög unn ar. Sjá um fla› Jean-Christophe
Agn ew, „Com ing Up for Air: Consu m er Cult ure in Hi stor ical Per spect i ve“,
eink um bls. 20–22.
16 Einna áhuga ver› ustu rann sókn ir á hlut deild kvenna í sköp un stétt ar vit und ar
milli stétt ar inn ar og franskr ar fljó› ar vit und ar á nítj ándu öld er a› finna hjá
Whit n ey Walton, Lisu Tierst en og Le oru Aus land er. Whit n ey Walton, France
at the Crys tal Palace. Bo ur geo is taste and Artis an Manu fact ure in the Ni net eenth
Cent ury (Berkel ey 1992). — Lisa Tierst en, Mari anne in the Market. En vision ing
Consu m er Soci ety in Fin-de-Siècle France (Berkel ey 2001). — Le ora Aus land er,
Taste and Power: Furn is hing Modern France (Berkel ey 1996).
17 Mann fræ› ing ar s‡ndu fram á a› neyt end ur væru sí› ur en svo óvirk ir vi› tak -
end ur vöru og fljón ustu held ur end ur sköp u›u fleir merk ingu vara. Sjá Arjun
Appa durai, The Soci al Life of Things: Comm odities in Cultural Per spect i ve
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:40 Page 134