Saga - 2006, Blaðsíða 102

Marg ar sam verk andi or sak ir leiddu til fless a› dansk ir kaup -
menn hættu rekstri á Ís landi. Sú sögu sk‡r ing hef ur oft ver i› nefnd
a› danska versl un in hafi ekki get a› flrif ist me› auknu póli tísku
sjálf stæ›i Ís lend inga. fia› and a›i vissu lega oft köldu í gar› danskra
kaup manna og fleir áttu víst ekki sjö dag ana sæla fleg ar æs ing ur -
inn var hva› mest ur í kring um Upp kast i› 1908 og fána tök una
1913.32
Dit lev Thom sen hélt flví fram a› fyr ir tæki hans hef›i or› i› fyrir
bar› inu á póli tísk um öfl um á Ís landi me› valda skipt un um 1909,
fleg ar Björn Jóns son tók vi› rá› herra emb ætti af Hann esi Haf stein.33
Eins og frægt er, var Tryggva Gunn ars syni vik i› úr stö›u banka -
stjóra Lands bank ans og tel ur Thom sen í end ur minn ing um sín um
a› n‡i banka stjór inn hafi dreg i› úr lána vi› skipt um vi› sig bein lín -
is í fleim til gangi a› efla inn lenda versl un ar stétt. Hva› sem hæft er
í sk‡r ingu Thom sens er víst a› hann var kom inn í fjár hagskrögg ur
löngu á›ur en Tryggvi var rek inn, senni lega bæ›i vegna mik illa
fjár fest inga á fyrstu árum ald ar inn ar og vi› skiptakrepp unn ar
1907–1909, sem kom hart ni› ur á rekstr in um. Thom sen sag›i sjálf -
ur a› hann hef›i ver i› gó› ur vi› a› koma n‡j ung um af sta› en ekki
eins gó› ur a› halda kostn a›i í skefj um.34 Í aug l‡s ingu frá Thom -
sens magasíni í bla› inu Reykja vík 16. nóv em ber 1907 kem ur fram a›
flá fleg ar er far i› er a› sverfa a› fyr ir tæk inu. Gam an sam ur tónn er
í aug l‡s ing unni flar sem fyr ir tæk inu er líkt vi› gamla kerl ingu og
úti bú um vi› dæt ur henn ar. fiar seg ir a› kerla kjósi nú a› draga
sam an segl in „me› an hry›j an geng ur yfir og pen ing ar eru fáir og
d‡r ir“. Sí› an seg ir: „Spar semd ar andi er kom inn í kerlu, út gjöld in
öll eru lækk u›, skuld ir kall a› ar inn, bók færsl an ein föld u›, óar› ber -
andi deild um lok a› og ónot u› hús pláss leig› út. Fljót er hún í snún -
ing um, eins og stúlk urn ar í gamla daga.“35
Póli tískt and rúms loft á Ís landi var ekki hag stætt dönsku kaup -
mönn un um og er ekki ósenni legt a› fla› hafi dreg i› úr löng un
fleirra til a› starfa áfram í land inu. Hins veg ar bend ir fátt til fless
a› lög gjöf e›a a›r ir flætt ir í op in berri vi› skipta stefnu á Ís landi hafi
‡tt fleim úr landi. Á lands höf› ingja tím an um voru ger› ar ít rek a› ar
til raun ir á Al flingi til a› setja í lög a› kaup menn skyldu vera bú sett -
guðmundur jónsson102
32 Sjá t.d. Halfdan Hend rik sen, bls. 131–34.
33 Dit lev Thom sen, En gammel is landsk købm ands er indrin ger, bls. 30–31.
34 Hdr. Steen Thom sen, Købmændene Thom sen i Reykja vik, kafli 5, bls. 9.
35 Reykja vík VIII:83 (16. nóv em ber 1907), bls. 259.
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:40 Page 102