Saga - 2007, Síða 51

bók mennt ir í fer›a bók inni er aft ur á móti mjög lit u› af fl‡skri róm -
an tík. fiar dreg ur hann t.a.m. al gild is hug mynd ir — e›a „úni ver sal -
isma“ — upp l‡s ing ar inn ar mjög í efa, flví a› vís ind in voru, a› hans
mati, a› ver›a æ fljó› legri. Eft ir a› lat ín an féll úr tísku sem op in ber
tunga vís ind anna, og vís inda menn tóku a› rita á fljó› tung um sín um
í sta› inn, breidd ist vit neskjan út til al menn ings í rík ari mæli en á›ur
haf›i ver i›, en fræ› in „tóku jafn framt gegn um mál i› á sig stærri
fljó› ern is kápu.“ Haf›i fletta var an leg áhrif á vís ind in, fannst
Tómasi: „Sann leik ur inn tók a› líta ö›ru vísi út í einu landi en ö›ru,
og hin ir lær›u um heim inn ur›u ekki jafn kunn ug ir eft ir fla› fleir töl -
u›u ekk ert sam eig in legt mál sem öll um væri jafn skilj an ligt.“24
Áhersla Tómas ar á e›li tungu mál anna og tengsl fleirra vi› fljó› -
ern i› á sér aug ljós ar ræt ur í kenn ing um fl‡skra heim spek inga á
bor› vi› Jo hann Gott fried von Herder og Jo hann Gott lieb Fichte,
enda vís ar hann til fleirra beggja í fer›a bók inni me› mik illi vel -
flókn un.25 Full yr› ing hans um a› fl‡sk an sé „eitt hvört hi› upp -
runalig asta og elzta mál Nor› ur álf unn ar …“ end ur óm ar kenn ing ar
Fichtes í Reden an die deutsche Nation,26 og sama má segja um sam -
an bur› hans á „af leidd um mál um“ og hin um „upp runa legu“ ger -
mönsku tung um. Hin fyrr nefndu eru „ætí› miklu hæg ari og au› -
veld ari og nett ari“, seg ir Tómas, á me› an hin sí› ari halda sér kenn -
um sín um bet ur. „Hi› tor velda, har›a og fla› sem illa læt ur í
munni, geng ur ei í arf. En a› sama skapi miss ist flá oft ast kraft ur og
hæfilig leiki til a› gjöra sterk áhrif.“27 Hin hör›u ger mönsku tungu -
mál voru sam kvæmt flessu „karl mann legri“ en rómönsku mál in,
og flar af lei› andi voru flau kraft meiri og sér kenni legri, um lei› og
flau örv u›u bet ur sköp un ar kraft fleirra sem töl u›u flau en hin ar
„kven legu“ tung ur Frakka og Ítala.
Sam an bur› ur Tómas ar á frönsk um og fl‡sk um bók mennt um og
vís ind um lei› ir hann reynd ar í at hygl is ver›a mót sögn vi› sjálf an
sig. Af um fjöll un hans um fl‡sk ar bók mennt ir í fer›a bók inni má
flannig rá›a a› Tómas hafi met i› fl‡ska heim speki öll um ö›r um
vís ind um meira, enda taldi hann a› heim spek in ætti „eig inliga
tómas sæmundsson 51
24 Fer›a bók Tómas ar Sæ munds son ar, bls. 124.
25 Sama rit, bls. 112 og 131–132; um hug mynd ir Herders og Fichtes, sjá: Gu› -
mund ur Hálf dan ar son, Ís lenska fljó› rík i›, bls. 18–23.
26 J. G. Fichte, „Reden an die deutsche Nation“. Jo hann Gott lieb Fict hes sämt liche
Werke, 7. bd. Rit stj. I. H. Fichte (Berlín 1846); sbr. Gu› mund ur Hálf dan ar son,
Ís lenska fljó› rík i›, bls. 17–22.
27 Fer›a bók Tómas ar Sæ munds son ar, bls. 108.
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 51