Saga - 2007, Side 66

fræ›i leg um and stæ› um á mót un ar ár um ís lenskra nú tíma stjórn -
mála, flví a› eitt af flví sem ein kenn ir deil ur um land stjórn ina á 19.
öld er skort ur á sterkri for ystu me› al fleirra sem álitu a› veru leg ar
tak mark an ir á per sónu frelsi væru nau› syn leg for senda sam fé lags -
stjórn ar. Í skjóli slíks for ystu leys is var› Jón Sig ur›s son, sem vir› ist
hafa ver i› ósam mála meiri hluta fling manna um flest ann a› en mik il -
vægi ís lenskr ar sjálf stjórn ar, óskor a› ur lei› togi flings ins í ára ra›ir.
Erfitt er a› gera sér grein fyr ir hvort flró un ís lensks sam fé lags
hef›i or› i› neitt veru lega önn ur en hún var› flótt hér hef›i kom ist
á legg skipu leg ur íhalds flokk ur á 19. öld. A.m.k. er ekki au› velt a›
rá›a í hvern ig Tómas Sæ munds son sá fyr ir sér skip an ís lensks nú -
tíma sam fé lags. Í upp hafi mælti hann sköru lega fyr ir efl ingu i›n a› -
ar og flil skipa út ger› ar á Ís landi. N‡ kom inn úr su› ur för tal a›i
Tómas flannig me› inn lif un fyr ir flví a› kraft ar jar› ar inn ar væru
beisl a› ir mann in um til hags bóta; á› ur fyrr sóttu menn gull í fylgsni
jar› ar inn ar og létu „henn ar yf ir bor› bera sér feg urstu og fá gæt ustu
urt ir til ynd is og hags muna, og tem ur villu d‡r in, e›a tek ur fugl ana
úr lopt inu …“ Nú tíma menn gengu miklu lengra og létu nátt úru -
kraft ana vinna fyr ir sig:
Verk smi›ja, sem dá lít ill læk ur, vind blær e›a hita gufa kem ur í
hreífín gu, af kast ar nú flví sem flús und hend ur megn u›u ekki
á›ur … Eld inn, höf u› fjanda vatns ins, láta fleír reka skip in
móti stormi og straumi, milli bo›a og skerja, og hvur veít hva›
fless muni lángt a› bí›a, a› fleír taki me› öllu upp yf ir sjó inn,
og fari siglandi í lopt inu?75
Eins fór flví fjarri a› Tómas væri óskor a› ur and stæ› ing ur borg ar -
lífs, flótt hon um flætti lít i› til Reykja vík ur koma. Lag›i hann t.a.m.
ríka áherslu á mik il vægi fless a› hvert land hef›i „en For en ings -
punkt for hele Land et …“, og a› Reykja vík hlyti, flrátt fyr ir legu
sína, a› gegna flví hlut verki.76 En eft ir nokkra dvöl á Ís landi er fló
eins og á hann fari a› renna tvær grím ur. Vand inn vi› sjáv ar út veg -
inn á Ís landi var, skrif a›i hann ári› 1838, „a› fleír, sem vi› sjó inn
liggja, venj ast á i›ju leísi og óreglu, fleg ar í landi er ver i› …“ fietta
smit a›i út frá sér, flví a› ung ling ar lö› u› ust a› sjó mennsk unni, „fló
eín gj ir garp ar sjeu fleír sum ir hvurj ir á sjón um; flví fleír vita, a› vi›
sjó inn er bæ›i betra næ›i og færri smá snún íng ar, enn heíma í sveít,
og a› flar er meíra sjálf ræ› i›.“ Nau› syn legt var a› stemma stigu
guðmundur hálfdanarson66
75 „Fjöln ir“, bls. 8–9.
76 Tómas Sæ munds son, Is land fra den in tellect u elle Side betrag tet, bls. 19.
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 66