Saga - 2007, Page 99

verki? Í reynd haf›i kon ung ur gjarn an úr slita á hrif á rá› herra val.
A› baki rá› herra var ekki sam stæ› ur flokk ur fling manna sem hann
gat treyst á. Sí› ast en ekki síst höf›u kjós end ur mikla til hneig ingu
til a› kjósa á móti stjórn ar flokkn um hverju sinni og rá› herra
hrökkl a› ist venju lega frá eft ir skamma setu.
Vissu lega var á heima stjórn ar tím an um kom inn af ger andi
grund völl ur fyr ir fling stjórn, en í fling stjórn ar ke›j unni voru veik ir
hlekk ir. Sterk ir stjórn mála flokk ar tengdu flannig ekki sam an kjós -
end ur og Al flingi. Oft var mjög óljóst hva›a fljó› mála stefnu fling -
menn höf›u lagt fyr ir kjós end ur og feng i› um bo› til a› hrinda í
fram kvæmd. Tengsl rá› herra og Al fling is voru einnig í lausu lofti.
fiar a› auki höf›u a› il ar utan fling stjórn ar inn ar oft úr slita á hrif á
ákvar› an ir — allt frá kon ungi til kröft ugs beins l‡› ræ› is, sem naut
meiri hylli al menn ings en fling stjórn in.
Óstö› ug leik inn í ís lensk um stjórn mál um á heima stjórn ar tíma, flar
á me› al tí› rá› herra skipti og óljós ar regl ur um sam skipti Al fling is,
rá› herra og danskra stjórn valda, var nán ast inn bygg› ur í stjórn skipu -
lag og leik regl ur stjórn mál anna. Kom flar margt til. Fyrst og fremst
var fló heima stjórn in a› mati Ís lend inga ófull nægj andi lausn á sam -
bandi ríkj anna tveggja. Full veldi Ís lands var ekki í höfn. Á me› an var
t.d. sta›a kon ungs óljós og segja má a› gagn vart Ís landi hafi kon ung -
ur gegnt tveim ur ósam r‡m an leg um hlut verk um. Ann ars veg ar var
hann ópóli tísk ur fljó› höf› ingi sem skyldi vir›a vilja Al fling is, en hins
veg ar var hann höf u› danska rík is ins og átti a› vernda hags muni
fless. A› eins ein aug ljós lausn var á vanda ís lenskra stjórn mála á
heima stjórn ar tíma: sam bands sátt máli milli Dan merk ur og Ís lands,
bygg› ur á full veldi land anna tveggja og kon ungs sam bandi fleirra á
milli. Slík ur sátt máli var ger› ur og tók gildi 1. des em ber 1918.
Full valda Ís land. fiing stjórn in styrk ist 1918–1927
Skömmu eft ir a› Ís land var› full valda ríki tók gildi „Stjórn ar skrá
kon ungs rík is ins Ís lands“. Í fyrstu grein um henn ar var meg in ein -
kenn um n‡rr ar stjórn ar skrár l‡st sem svo a› stjórn skipu lag i› sé
fling bund in kon ungs stjórn og a› lög gjaf ar vald i› sé hjá kon ungi og
Al flingi, bá› um sam an, fram kvæmda vald i› hjá kon ungi og dóms -
vald i› hjá dóm end um.9 Stjórn skip un Ís lands skyldi standa óhögg -
u› flrátt fyr ir full veld i›. fiannig skip a›i kon ung ur áfram rá› herra
ísland á leið til lýðræðis 99
9 Stjórn ar tí› indi fyr ir Ís land 1920 A, bls. 11.
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 99