Saga - 2007, Blaðsíða 100

og veitti fleim lausn. Áfram var í fullu gildi al gjört neit un ar vald
kon ungs gagn vart laga frum vörp um Al fling is. Sam kvæmt texta
stjórn ar skrár inn ar haf›i fljó› fling i› ein ung is lög gjaf ar vald til
brá›a birg›a: „Sta› fest ing kon ungs flarf til fless, a› nokk ur sam flykt
Al fling is fái laga gildi. Kon ung ur ann ast birt ing laga og fram -
kvæmd. Nú hef ir kon ung ur eigi sta› fest laga frum varp, sem Al -
flingi hef ir sam flykt, á›ur en næsta reglu legt Al flingi kem ur sam an,
og er flá frum varp i› ni› ur fall i›.“10
Veru leiki ís lenskra stjórn mála var hins veg ar ví›s fjarri kon -
ungs fling ræ›i stjórn ar skrár inn ar. Í land inu flró a› ist óheft fling -
stjórn, nán ast al vald Al fling is. Rík is stjórn ir voru án und an tekn inga
mynd a› ar og sög›u af sér án af skipta kon ungs. Kon ung ur sta› festi
nán ast sjálf krafa öll laga frum vörp frá Al flingi. Dóm stól ar skiptu
sér ekki af laga setn ingu né ger› um fram kvæmda valds ins. fiing -
stjórn ar ke›j an var a› styrkj ast hvert sem lit i› var.
Me› stjórn ar skránni frá 1915, er kon ur og vinnu menn 40 ára og
eldri fengu kosn inga rétt, tvö fald a› ist fjöldi fólks á kjör skrá og var›
ríf lega 30% af íbú um lands ins. Ári› 1920 bætt ust svo 15% íbúa á
kjör skrá er kon ur og vinnu menn fengu kosn inga rétt til jafns vi›
karla. Á tæp um tveim ur ára tug um meira en fjór fald a› ist tala kjós -
enda, var› um 45% af íbú um úr um 10% í al fling is kosn ing um 1903.
Slík fri› sam leg stökk breyt ing á kosn inga rétti á sér vart hli› stæ›u í
sögu Vest ur landa.
Al fling is kosn ing arn ar 1923 mörk u›u upp haf n‡rra tíma í
tengsl um kjós enda og fling manna. Í kosn ing un um 1919 voru fling -
menn sjálf kjörn ir í níu kjör dæm um en 1923 voru a› eins flrír fling -
menn sjálf kjörn ir. Ári› 1919 voru val kost ir kjós enda harla óljós ir;
gamla tveggja flokka kerf i› var í upp lausn og n‡ir stjórn mála flokk -
ar a› koma fram á sjón ar svi› i›. Ári› 1916 voru stofn a› ir tveir
flokk ar, Fram sókn ar flokk ur og Al fl‡›u flokk ur. 1923 stó›u kjós end -
ur frammi fyr ir sk‡ru vali milli tveggja meg in fylk inga: ann ars veg -
ar n‡ stofn a›s Borg ara flokks og hins veg ar kosn inga banda lags
Fram sókn ar og Al fl‡›u flokks. Sam keppn in milli stjórn mála flokka
virk a›i sem vítamín sprauta á kosn inga flátt töku. 1919 var kosn inga -
flátt taka karla um 75% en hækk a›i nú í tæp 85%. Aukn ing in hjá
kon um var miklu meiri; 1919 kusu um 40% kvenna en 1923 tæp
70%. Rétt um 14.000 kjós end ur greiddu at kvæ›i 1919 á land inu öllu
en 1923 voru kjós end ur 31.146 tals ins.
svanur kristjánsson100
10 Sama heim ild, bls. 13.
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 100