Saga - 2007, Side 113

ekki um bo› til neins ann ars sé rétt a› kjós end ur geti aft ur kall a›
um bo› vald hafa, rek i› flá úr starfi. „En fla› er al mennt álit i›, a›
aftur köll un ar rétt ur kjós enda hafi haft si› bæt andi áhrif á emb ætt is -
menn ina. Hann hang ir eins og sver› yfir höf› um fleirra og kn‡r flá
til a› leysa störf sín sem bezt af hendi“ (bls. 44). Í loka or› um skrif -
a›i Hall grím ur: „fiess ar til lög ur mi›a all ar í flá átt, a› veikja fá -
menn is stjórn ina, sem nú rík ir hér á landi, og leggja völd in meir í
hend ur fljó› inni sjálfri. Ef flær kom ast í fram kvæmd má fyrst me›
sanni segja, a› vér Ís lend ing ar séum frjáls fljó› í frjálsu landi“ (bls.
53).
fijó› ræ›i, fling stjórn og stjórn mála spill ing
Í fyrsta hluta grein ar inn ar l‡sti ég flró un ís lensku fling stjórn ar inn -
ar 1904–1927. Meg in ni› ur sta› an var sú a› á heima stjórn ar tíma,
1904–1918, hafi ríkt í land inu ófull kom in fling stjórn út frá sjón ar -
hóli kenn inga um full trúa l‡› ræ›i. Kosn inga rétt ur var tak mark a› -
ur. fiing stjórn ar ke›j an var mjög veik: kjós end ur áttu í erf i› leik um
me› a› gera fling menn a› um bo›s mönn um sín um. Vandi fljó› -
flings ins gagn vart rá› herra og fram kvæmda valdi var hli› stæ› ur:
hand hafi fram kvæmda valds bar ekki sk‡ra ábyrg› gagn vart Al -
flingi. Utan fling stjórn ar var einnig a› finna áhrifa mikla ger end ur í
stjórn mál um, ekki síst Dana kon ung. Einnig var í land inu öfl ugt
kerfi beins l‡› ræ› is. Eft ir full veld i› styrk ist fling stjórn ar ke›j an
me› tvenn um hætti: fiing stjórn ar ke›j an sjálf ver› ur gagn særri og
áhrif valda a› ila utan henn ar veikj ast. Kosn inga rétt ur ver› ur miklu
al menn ari og kjós end ur tengj ast fling mönn um bet ur en á›ur, m.a.
me› til komu n‡rra og ag a›ri stjórn mála flokka. Ábyrg› rík is stjórn -
ar gagn vart fling inu ver› ur ljós. Stjórn in sat í skjóli meiri hluta Al -
fling is.
Í ö›r um hluta l‡sti ég um fjöll un flriggja ís lenskra fræ›i manna
um flró un ís lensku fling stjórn ar inn ar. All ir flrír byggja á ná kvæm -
lega sömu for sendu og fling stjórn ar kenn ing ar gera: Mark mi› sér -
hvers stjórn kerf is á a› vera a› tryggja hags muni og vel fer› fljó› ar -
inn ar eft ir flví sem vi› ver› ur kom i›. Dóm ur fleirra allra yfir ís -
lensku fling stjórn inni er mjög af drátt ar laus: hags mun ir al menn ings
eru fyr ir bor› born ir í stjórn mál um og stjórn s‡slu lands ins. Stjórn -
mála spill ing er mik il. Í land inu rá›a fáir flokks for ingj ar miklu en
fólk i› litlu. All ir bo›a í reynd bylt ingu á ís lensku stjórn kerfi: Í sta›
óheftr ar fling stjórn ar eigi a› koma raun veru legt l‡› ræ›i. Á Ís landi
ísland á leið til lýðræðis 113
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 113