Saga - 2007, Side 119

fia› er ör fátt af fram úr skar andi mönn um en mik i› af me› al -
mönn um og fla› an af lak ari. Elstu rit eru á fless ari sko› un og
rann sókn ir nú tím ans hafa sta› fest hana. Eng um heil vita manni
get ur dott i› í hug a› Júd as hafi ver i› jafn ingi Jesús … Hug sjón -
ir fleirra [fl.e. úr vals mann anna] eru und ir rót allra fram fara og án
fleirra er fljó› in höf u› laus her. … Einn fram úr skar andi ma› ur er
alla jafna fljó› inni meira vir›i en flús und ir me› al manna.29
Ekki ber a› skilja mál flutn ing Gu› mund ar flannig a› fyr ir fram hafi
hann úti lok a› a› l‡› ræ›i gæti virk a› vel. fiannig var hann me› -
mælt ur fljó› ar at kvæ›a grei›slu um áfeng is bann 1908, greiddi at -
kvæ›i me› banni og var á Al flingi ein dreg inn stu›n ings ma› ur fless
a› bann lög in stæ›u óhöggu›.30 Einnig vildi hann í bók inni N‡ mæli
(1914) a› fljó› in veldi á milli rá› herra efna, sem meiri hluta flokk ur á
Al flingi til nefndi.
Eft ir full veld ið gerð ist Guð mund ur mjög böl sýnn á mögu leika
lýð ræð is og þing stjórn ar. Hann taldi að menn yrðu að horfast í augu
við stað reynd ir: Al menn ur kosn inga rétt ur væri til bölv un ar, eink -
um og sér í lagi jafn at kvæð is rétt ur fyr ir kon ur og kven rétt indi yf ir -
höf uð. Venju legt fólk hafi ekki til að bera þá skyn semi eða yf ir veg -
un, sem „úr vals menn“ búi yfir. Nauð syn legt sé að búa til þjóð skipu -
lag, sem virði mis mun andi, með fædda og arf gefna eig in leika fólks:
Úr vals menn irn ir njóti sín við að stjórna þjóð fé lag inu og al menn ing -
ur hafi frelsi til að velja hvaða for ingja það vilji fylgja að mál um, sem
síð an stjórni ævi langt, óá reitt ur af fólk inu. Óá nægju sína geti fólk
lát ið í ljós með því að yf ir gefa eitt goð orð og ganga í lið með öðr um
höfð ingja, öðr um goða. Und ir end ur reistri „Goða stjórn“ muni Ís -
lend ing ar lifa í sam ræmi við grund vallar eðli sitt bæði sem ein stak -
ling ar og þjóð. Eitt sé víst: Þing stjórn in hæfi ekki Ís lend ing um, enda
flutt inn frá út lönd um. „Vér þurf um ekki að sækja gott þjóð skipu lag
til út landa, enda væri það að fara í geit ar hús að leita ull ar. For feð ur
vor ir hafa hugs að fyr ir oss og ver ið í mörg um at rið um djúp vitr ari
en nú tíma menn irn ir, tek ist bet ur en þeim að sam rýma óháða land -
stjórn og víð tæk rétt indi al menn ings.“31
ísland á leið til lýðræðis 119
29 Sama heim ild, bls. 17–18.
30 Al fling is tí› indi 1915 B, d. 958. Sí› ar skipti Gu› mund ur um sko› un á bann lög -
un um, taldi a› flau hef›u reynst afar illa og skrif a›i nokkr ar grein ar í Morg -
un bla› i› í ágúst og sept. 1931 flar sem hann kraf› ist af náms áfeng is banns. fia›
var reynd ar afnumi› eft ir fljó› ar at kvæ›a grei›slu ári› 1933.
31 Gu› mund ur Hann es son, „Á tíma mót um [2]“, Eim rei› in 40 (1934), bls.
139–152, hér bls. 151–152.
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 119