Saga - 2007, Blaðsíða 122

vél ræn um og sjálf virk um lög mál um sög unn ar. fivert á móti get ur
einnig far i› af sta› nei kvæ› hringrás í stjórn mála lífi, flar sem vald -
i› fær ist á fárra manna hend ur og rík is vald inu er í rík um mæli beitt
í flágu sér hags muna. fietta hef ur, a› mati Hall gríms, gerst í nær öll -
um fling stjórn ar lönd um, einnig á Ís landi. Eng land er und an tekn ing
en flar hafa ver i› ger› ar rá› staf an ir til a› koma í veg fyr ir spill ingu.
Í sta› fless a› treysta á vilja rá›a manna til gó›ra verka vill Hall -
grím ur stjórn kerfi flar sem leik regl ur stjórn mál anna tryggi, eins vel
og kost ur sé, a› rá›a menn vir›i full veld is rétt fólks ins. Rík is vald i›
fljóni vilja og hags mun um al menn ings en sé ekki í hönd um sér -
hags muna afla. fiess vegna flurfi a› stór efla áhrif beins l‡› ræ› is á
fling stjórn ina, m.a. me› fljó› ar at kvæ›a grei›sl um og rétti kjós enda
til a› aft ur kalla um bo› kjör inna full trúa hvenær sem er á kjör tíma -
bil inu, hrein lega víkja fleim frá völd um og velja a›ra í fleirra sta›.
Hins veg ar ver›i a› standa dygg an vör› um fling stjórn ina, sem hafi
hvar vetna leitt til meira frels is al fl‡›u og auk inn ar vel fer› ar í fljó› -
fé lag inu. Kröf ur um af nám fling stjórn ar inn ar komi fyrst og fremst
frá au› mönn um og mönn um sem „li› i› hafa póli tískt skip brot“.34
fiess um or› um Hall gríms er aug ljós lega sér stak lega beint til
Gu› mund anna tveggja. Bæk ur fleirra um af nám fling stjórn ar komu
út á und an bók Hall gríms og vöktu mikla at hygli, enda bá› ir áber -
andi í ís lensku fljó› fé lagi. All ir flrír tóku virk an flátt í stjórn mál um.
Me› skrif um sín um eft ir alda mót in 1900 átti Gu› mund ur Hann es -
son mik il væg an flátt í a› leggja grunn a› end ur n‡j a›ri full veld is -
bar áttu Ís lend inga, flar sem stefnt var a› fullu sjálf stæ›i lands ins,
ann a› hvort í kon ungs sam bandi vi› Dan mörku e›a me› full um
skiln a›i. Gu› mund ur bau› sig fram til fling mennsku á Ak ur eyri
ári› 1905 í fyrstu kosn ing um flar eft ir a› bær inn var› sér stakt kjör -
dæmi. Gu› mund ur tap a›i kosn ing un um en stu›n ings ma› ur
Hann es ar Haf stein rá› herra, Magn ús Krist jáns son, var kjör inn. Í
deil un um um Upp kast i› 1908 fylgdi Gu› mund ur fyrst and stæ› -
ing um fless en sner ist sí› an hug ur og var› flar me› sam herji rá› -
herr ans í mál inu. Gu› mund ur var kjör inn á fling fyr ir Húna vatns -
s‡slu ári› 1914 me› flest at kvæ›i a› baki af fjór um fram bjó› end -
um. Flokk ur hans, Sjálf stæ› is flokk ur (hinn eldri) vann mik inn sig -
ur og n‡r rá› herra kom úr rö› um flokks ins, Sig ur› ur Eggerz. Hann
sag›i sí› an af sér eft ir deil ur vi› kon ung um stö›u Ís lands í danska
rík is rá› inu. Eft ir hat ramma inn an flokks deilu sag›i Gu› mund ur sig
svanur kristjánsson122
34 Hall grím ur Hall gríms son, fiing stjórn, bls. 115.
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 122