Saga - 2007, Side 156

var um deild ur, flví hún var ekki af kon ung leg um ætt um. Um hana
er sagt í ÍBR 29 4to:
fia› mega eins dæmi heita í sög un um, a› nokk ur al fl‡›u kona
kæmi til ein valds stjórn ar valda, sem Katrín fyrsta og fla› í einu
mesta ríki í heimi, var hún svo í fyrstu ónafn kennd og ætt
henn ar, a› hin ir um hyggju söm ustu sagna rit ar ar hafa aldrei til
fullr ar vissu mátt greina frá ætt henn ar.8
fiá er sagt allít ar lega frá Katrínu miklu (1729–1796) sem var keis ara -
ynja í Rúss landi um langt skei›, e›a frá 1762 til 1796 en hún hélt
áfram um bót um í anda Pét urs og vann m.a. lönd a› sjó vi› Svarta -
haf.
Hand rit Jóns er ef laust a› mestu leyti fl‡› ing og end ur sögn úr
er lend um rit um, en hann hef ur ugg laust átt nokk u› af er lend um
sögu rit um. Jón flekkti a.m.k. til rits eft ir Voltaire (1694–1778) sem
fjall a›i um Pét ur mikla (Hi stoire de l’emp ire de Russie sous Pi erre le
Grand) og kom út í enskri fl‡› ingu 1763 og á dönsku nokkrum
árum sí› ar (Keiser Pet er den Stor es Liv og Lev net, som ind befatt er det
Russiske Rig es Hi stor ie udi hans Reg ier ings-Tid). fia› hef ur vak i› at -
hygli a› Jón tel ur a› verk Voltaires sé ekki fylli lega traust sem
heim ilda verk, flví a› fla› sé í raun skrif a› fyr ir El ísa betu, dótt ur
Pét urs mikla (1709–1762) og flví fulljá kvætt í hans gar›. fiarna má
greina heim ildar‡ni Jóns sem sagn fræ› ings á nú tíma hátt eins og
bent hef ur ver i› á.9 Ann ar fræ›i ma› ur og sam tíma ma› ur Jóns,
Magn ús Steph en sen dóm stjóri, flekkti einnig til verks Voltaires og
not a›i fla› fleg ar hann skrif a›i rúm lega 100 bla› sí›na grein um
Pét ur í tíma riti sínu Út vald ar smá sög ur (1822–1823) en Magn ús
kall a›i Pét ur „… ein hvern flann frá bærasta stjórn anda í ver -
öldu“.10
Jón hef ur e.t.v. lengi haft áhuga á ævi og störf um Pét urs mikla,
en ári› 1804 haf›i hann fl‡tt bók flar sem Pét ur kem ur nokk u› vi›
sögu. Bók in ber tit il inn Kennslu bók í sagna fræ› inni fyr ir vi› van inga en
höf und ur henn ar er fl‡ski sagn- og landa fræ› ing ur inn Jo hann Ge -
org Aug ust Gal letti (1750–1828). Í bók inni er m.a. fjall a› um ævi
Pét urs mikla og sagt a› hann hafi breytt Rúss landi í stór veldi og
bragi þorgrímur ólafsson156
8 Hdr. ÍBR 29 4to, bls. 405.
9 Sjá: Ingi Sig ur›s son, The Hi stor ical Works of Jón Espólín and his Contempor aries.
Aspects of Iceland ic Hi stor iography. Dokt ors rit ger› vi› Uni versity of Ed in burgh
(1972), bls. 117.
10 Magn ús Steph en sen, „Til les ar ans“, Út vald ar smá sög ur I:2 (1822–1823), án bls.
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:32 PM Page 156