Saga - 2007, Side 218

Hin hug takatvenn an vís ar til lífs s‡n ar. Heim il is hyggj an leit ar til íhalds -
semi fleirr ar lífs s‡n ar sem vildi halda í gamla sam fé lag i› og for› ast flær
miklu sam fé lags breyt ing ar sem voru a› ver›a. Sam fé lags hyggj an á hinn
bóg inn vildi n‡ta sam taka mátt inn og fé lags skap inn til a› takast á vi› fless -
ar breyt ing ar og st‡ra fleim í far veg sem hægt væri a› una vi›. fietta var
eins kon ar und an fari sam vinnu- og ung menna fé lags fólks 20. ald ar: „Und -
ir merkj um sam vinnu, ætt jar› ar ást ar og fram kvæmda vilja risu sam fé lags -
hyggju menn upp og vildu verja land bún a› inn og menn ingu sveit anna, án
fless a› kalla eft ir aft ur hvarfi til horf ins tíma“ (bls. 193). Í rit ger› inni eru
sveit ar blö› in römm u› inn í of an greind ar hug takatvenn ur og sú mynd
dreg in upp a› blö› in hafi end ur spegl a› flau átök og ólíku lífs sko› an ir sem
í fleim birt ast. A› flví leyti er ver i› a› segja Ís lands sögu me› ö›r um áhersl -
um en fleim sem alla jafna birt ast í um ræ›u um sjálf stæ› is bar átt una og frá -
sögn um af lei› tog um og frjáls ræ› is hetj um.
fia› sem á›ur hef ur ver i› skrif a› um sveit ar blö› in, e›a hand skrif u›u
blö› in eins og Ei rík ur fior mó›s son hef ur kall a› flau í flví sem hann hef ur
skrif a›, hef ur ver i› eins kon ar grunn vinna vi› l‡s ingu á flessu fyr ir bæri. Sú
til raun sem hér er ger› til a› setja flessi blö› á skipu leg an hátt í fé lags legt
sam hengi er flví áhuga ver›. Raun ar er fla› merki legt a› flessi teg und fjöl -
mi›l un ar hef ur ekki ver i› áber andi í um ræ› um e›a skrif um um fjöl mi›la -
sögu Ís lands, sem til flessa hef ur beint spjót um sín um meira a› hin um
form legu prent u›u mi›l um. fiannig er t.d. ekki fjall a› um sveit ar blö› in í
bók Gu› jóns Fri› riks son ar um fjöl mi›la sögu Ís lands, N‡j ustu frétt ir (2000),
sem er eina skipu lega heild ar rit i› um fla› efni. fió fjall ar bók Gu› jóns a›
tals ver› um hluta um sama tíma bil og flessi rit ger› nær til. Jafn framt er fla›
slá andi yf ir l‡s ing um a› í fless ari rit ger› nálgist höf und ur fyr ir bær i› sveit ar-
bla› út frá fé lags sögu leg um sjón ar hóli frek ar en sem hluta af fjöl mi›la sögu,
a› fyrr nefnt rit Gu› jóns Fri› riks son ar er ekki í heim ild ar skrá. fietta fl‡› ir
fló ekki a› hann skil greini sveit ar blö› in ekki sem fjöl mi›la. fivert á móti
kem ur ít rek a› fram sá skiln ing ur a› sveit ar blö› in séu lægsta flrep i› í stig -
skipt um fjöl mi›la heimi. fiannig seg ir t.d. í stutt um und ir kafla um „fjöl -
mi›la heim inn“: „Efst trón u›u prent u›u tíma rit in, vönd u› a› ger› og inni -
haldi. Næst komu prent u›u blö› in sem kalla má „fljó› mála blö›“. firi›ja
stig i› mynd u›u prent u› „lands hluta blö›“ og ne›st voru sí› an sveit ar blö› -
in“ (bls. 76).
fiví er fla› a› um lei› og hug taka notk un in sem rit ger› in bygg ist á gef -
ur upp l‡sandi mynd af fé lags sögu fleirra sta› bundnu sam fé laga sem sveit ar-
blö› in voru ætl u› flá hl‡t ur sú spurn ing a› vakna hvers vegna flessi saga
er svo frá brug› in fleirri lei› toga sögu sem a› stór um hluta er les in út úr
fleim blö› um sem til heyra efri hluta hins stig skipta fjöl mi›la heims. Voru
hug takatvenn ur flær sem lag› ar eru til grund vall ar e.t.v. ekki s‡ni leg ar í
nein um prent u› um mi›l um á seinni hluta 19. ald ar? Ef ekki, flá hvers
vegna? Bók in sko› ar nokk u› ít ar lega tengsl sveit ar bla› anna vi› sam fé lag -
i› og teng ir flau vi› breyt ing ar ferli sem er a› ver›a í fé lags kerfi, hug -
ritdómar218
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:33 PM Page 218