Saga - 2007, Side 227

Kosn inga sig ur Sós í alista flokks ins ári› 1942, fleg ar hann var› stærri en
Al fl‡›u flokk ur inn, er rétti lega sk‡r› ur me› óvin sæl um ger› ar dóms lög um
rík is stjórn ar sjálf stæ› is manna og fram sókn ar manna, sem sós í alist ar bör› -
ust ein ar› lega gegn ásamt verka l‡›s hreyf ing unni og tókst a› hnekkja (bls.
71). Hina sk‡r ing una sem nefnd er, a› skiln a› Al fl‡›u sam bands ins og Al -
fl‡›u flokks ins, er erf i› ara a› me› taka. fivert á móti var a› skiln a› ur inn
miklu frek ar af lei› ing auk inna áhrifa sós í alista í verka l‡›s fé lög un um eft ir
a› Hé› inn Valdi mars son og stu›n ings menn hans tóku hönd um sam an vi›
komm ún ista 1938 (og sömu lei› is skipu legs starfs sjálf stæ› is manna í verka -
l‡›s hreyf ing unni). Til a› sk‡ra auk i› fylgi sós í alista mætti frek ar benda á
von brig›i margra verka l‡›s sinna me› for ystu Al fl‡›u flokks ins og lin kind
hans gagn vart Fram sókn ar flokkn um og fla› a› ári› 1942 stó›u Sov ét rík in
fremst í flokki banda manna í strí› inu gegn Hitlers-fi‡ska landi (ólíkt flví
sem ver i› haf›i fram á mitt ár 1941).
Nokkr ar a› finnsl ur a›r ar flarf a› gera vegna agn úa sem kom ast hef›i
mátt hjá me› ná kvæm ari yf ir lestri. Skúli Thorodd sen var fling ma› ur Ís fir› -
inga frá 1892 en var fyrst kos inn fyr ir Ey fir› inga 1890, en aldrei fyr ir Ár nes -
inga (bls. 12). Sagt er frá stofn un Al fl‡›u sam bands Ís lands ári› 1916 (bls.
14) og sí› an: „Sama ár var stofn a› ur stjórn mála flokk ur verka l‡›s sinna og
jafn a› ar manna“, eins og flar sé um ann an at bur› a› ræ›a. Hi› rétta er a›
Al fl‡›u sam band i› og Al fl‡›u flokk ur inn voru eitt og hi› sama og stofn -
fling i› og fling sam bands ins hin sömu og flokks ins allt til 1942. Fé laga fjöldi
í Al fl‡›u sam bandi Ís lands ári› 1916 er sag› ur 650 (bls. 14 og 21), svo sem
lengi var tali›, en hef ur ver i› lei› rétt ur í um 1.900 í n‡rri rann sókn um Stef -
áns Hjart ar son ar og fior leifs Fri› riks son ar. Sagt er frá flví a› 1916 var í fyrsta
sinn kos i› eft ir n‡rri stjórn ar skrá frá ár inu 1915 (bls. 17), en ekki nefnt a›
kon ur og vinnu fólk fengu flá kosn inga rétt til Al fling is.
Höf und ur n‡t ir sér ríku lega frum heim ild ir vi› samn ingu bók ar inn ar,
frá At vinnu leys is trygg inga sjó›i, rá›u neyt um, Se›la banka Ís lands, verka -
manna fé lag inu Dags brún og Reykja vík ur borg, svo fla› helsta sé nefnt, auk
al fling is tí› inda og stjórn ar tí› inda. Önn ur prent u› rit og rit ger› ir sty›st
höf und ur vi› og nokkrum sinn um er vitn a› til vi› tala vi› stjórn ar menn
sjó›s ins (ekki sagt hvenær vi› töl in fóru fram). Notk un heim ilda s‡n ir
traust vinnu brög› og til vís an ir eru sk‡r ar um flesta hluti. Sá kost ur hef ur
ver i› val inn, a› setja í eina skrá „Til vís an ir og heim ild ir“. Hef ur fla› flann
galla í för me› sér a› ekki er alltaf au› velt a› rekja heim ild ir, sér stak lega
flar sem stytt ing ar á prent heim ild um eru not a› ar, jafn vel í fyrsta sinn sem
heim ild er til greind, og ekki ger› grein fyr ir út gáfu sta› e›a -ári. fiá kem ur
ekki fram hvar ‡ms ar skjala heim ild ir eru var› veitt ar, svo sem fund ar -
ger›a bæk ur Hins ís lenska prent ara fé lags (til vís un 5) e›a Dags brún ar (til -
vís un 9), flótt geta megi sér til um fla›. Verra er fleg ar vill ur slæ› ast inn í
skrána, flví flá get ur ver i› ómögu legt a› sjá hva›a heim ild er um a› ræ›a
(sjá til vitn un 14 á bls. 19, „Tog ara út ger› á Ís landi“, fleg ar senni lega er átt
vi› bók Heim is fior leifs son ar: Saga ís lenskr ar tog ara út ger› ar fram til 1917).
ritdómar 227
Saga haust 2007 nota:Saga haust 2004 - NOTA 11/19/07 4:33 PM Page 227