Tímarit Máls og menningar - 01.06.2015, Side 109

Vi ð t a l v i ð To m a s Tr a n s t r ö m e r
TMM 2015 · 2 109
bréf Tranströmers til Blys æ ljóðrænni. Á köflum minnir hann einna helst
á Blake. „Mér finnst stundum eins og einhver dulin Vitund hafi lagt mér
skyldur á herðar. Hvers vegna þarf ég að lifa við þessa eilífu óvissu, að sjá og
heyra alla þessa hluti, hver er merkingin með því?“
Aðspurður hvort þessi andlega sýn dragi dám af búddasið, rifjar Monica
upp að Tomas hafi verið spurður þeirrar spurningar áður, og hann kinkar
kolli við svarinu sem hún gefur: „Þú sagðist aldrei hafa lagt þig sérstaklega
eftir búddískum fræðum. Og þá sagði viðmælandi þinn að ef sú væri
raunin, þá værirðu eins konar búddisti frá náttúrunnar hendi. En ekki fyrir
ástundun.“
***
Þessi yfirskilvitlega skyldurækni ljær skáldskap Tranströmers auðmýkt.
Hann þykist ekki hafa svör á reiðum höndum, og hann dvelur ekki lengur en
nauðsynlegt er við myrkrið. „Það er svo margt fínt hjá Tomasi,“ segir norska
skáldið Jan Erik Vold, sem hefur þekkt og þýtt Tranströmer í fjóra áratugi.
„Eitt af því er að hann vissi alltaf hvar hann ætti að geyma myrkrið.“
Hæfileiki Tranströmers til að hugleiða óendanleikann án þess að hleypa
myrkrinu að, hefur gert hann að einu víðlesnasta skáldi heims. Frá því á 7.
áratugnum, en einkum þó þeim 8., hófu verk hans að birtast í þýðingum,
ekki síst enskum.
Um þær mundir hitti Tranströmer Allen Ginsberg í Mexíkóborg og W.S.
Merwin í Svíþjóð. Og leiðir hans og sýrlenska skáldsins Adonis lágu einnig
fyrst saman á þessu sama tímabili sem einkenndist af tíðum ferðalögum
og útgáfum á verkum Tranströmers. Báðir höfðu þeir hlotið verðlaun frá
University of Pittsburgh.
Mörgum árum síðar átti Adonis eftir að hjálpa til við að þýða og koma
heildarverki Tranströmers út á arabísku. Hann fékk þau hjón líka til
Líbanon og Sýrlands í upplestrarferð, sem Adonis segir í tölvupósti mörgum
áratugum síðar að hafi verið „ljóð þrungið ítrustu mennsku, og útvíkkun á
ljóðlist hans.“
Adonis hefur lesið ljóð Tranströmers gaumgæfilegar en flestir og telur
einnig að hann sé mystíker, en ekki í hefðbundnum skilningi þess orðs.
„Þegar ég tala um mystík í ljóðum Tranströmers,“ skrifar hann í tölvupósti
frá París, „þá á ég við sýn sem bútar ekki veröldina niður í tvö hólf: „efni“
og „andi“, heldur gerir sér grein fyrir því að tilvistin er ein og óskiptanleg.“
***
Erfitt er að segja hvort þessi lífsafstaða Tranströmers hafi gert honum lífið
auðveldara eftir heilablóðfallið. Eftir það hefur hann einungis gefið út tvær
bækur, stutta endurminningabók, Minningarnar sjá mig, en flesta kafla