Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Page 24

B r y n h i l d u r Þ ó r a r i n s d ó t t i r
24 TMM 2015 · 4
að innbundin bók fyrir u.þ.b. 12 ára kostaði 3.990 árið 2011, sambærileg bók
kostar nú 4.499. Hækkunin er 13%.
Hér gæti maður hugsað sér að Námsgagnasjóður gripi inn í en hann hefur
það hlutverk að leggja grunnskólum til viðbótarfé til námsgagnakaupa og
ætti því að geta styrkt kaup á til dæmis bekkjarsettum af barnabókum sem
ekki eru gefnar út af Námsgagnastofnun (nú Menntamálastofnun). Það er
ekki svo vel því Námsgagnasjóður er aðeins þriðjungur af því sem hann var
fyrir hrun að verðgildi.32
Sjóðurinn var rekinn af Menntamálaráðuneytinu og skorinn niður um
50% 2009 en hefur frá 2011 verið á vegum Sambands íslenskra sveitarfélaga
sem úthlutuðu í fyrsta sinn úr honum 2012.33 Skólarnir nýta sjóðinn fyrst
og fremst til að kaupa forrit, vefáskriftir, spil og bækur en bókakaup hafa
numið um 50–60%.34 Slæm staða Námsgagnasjóðs kemur því niður á sölu
barna og unglingabóka. Og þar af leiðandi kemur hún niður á bókaútgáfunni
í landinu.
Hvað hrjáir útgáfu barnabóka?
„Blómleg bókaútgáfa staðfestir að við lifum í alvöru samfélagi sem hugsar
og finnur til í einhverskonar sameiginlegri þjóðarvitund.“ skrifar Margrét
Tryggvadóttir í júníhefti TMM og lýsir síðan áhyggjum sínum af stöðu
íslenskra barnabóka vegna þeirrar þróunar sem orðið hefur í útgáfu mynda­
bóka.
Grein Margrétar er þörf áminning. Við þurfum að staldra við og velta því
fyrir okkur á hvaða leið íslensk barnabókaútgáfa er og hvað markar henni
stefnu. Það er ágætis tilefni til þess núna þegar efla á læsi barna og unglinga.
Samkvæmt Bókatíðindum 2014 komu út 78 íslenskar barnabækur og
92 þýddar árið 2014. Titlafjöldinn segir þó ekki alla söguna. Nokkur hluti
bókanna er endurútgáfur, þannig eru níu endurútgáfur meðal þýddu barna­
bókanna (og þá eru ýmis gömul ævintýri í nýrri útgáfu ekki talin með)
og 16 af íslensku bókunum hafa komið út áður. Þó nokkur hluti þýddu
barnabókanna er á mörkum þess að teljast bókmenntir, þ.e. 10 föndur­ eða
límmiðabækur.
15–20 íslenskar skáldsögur komu út í fyrra sem telja má henta lesendum
á aldrinum 10–12 ára, þar af fjórar endurútgáfur. Þetta er viðkvæmur
lesendaaldur, formlegri lestrarkennslu er lokið og nú er það undir börnunum
sjálfum komið hvort þau lesa. Rannsóknir sýna að á þessum aldri byrjar
lestraráhuginn að dvína. Það skiptir því miklu máli að börn á þessum aldri
hafi úr fjölbreyttum og spennandi bókakosti að velja. Mest hrapar lestrará­
huginn þó á unglingsárunum svo að mikilvægt er að hlúa sérstaklega að
útgáfu fyrir unglinga.35 Í fyrra var kynntur nýr flokkur í Bókatíðindum,
ungmennabækur. Þetta er flokkur sem erlendis kallast young adults og teygir
sig svolítið ofar en hefðbundnar unglingabækur. Í þessum flokki voru sex