Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Blaðsíða 25

S í s í f r í k a r ú t
TMM 2015 · 4 25
íslenskar bækur í fyrra og 12 þýddar. Af þessum sex íslensku voru fimm
skáldverk og ein spurningabók um fótbolta. Unglingarnir sem mest lesa ná
að minnsta kosti tíu bókum á mánuði eða tveimur til þremur á viku. Þeir eru
búnir með allt nýmetið í febrúar. Vissulega leita margir unglingar í bækur
á ensku en það er engin lausn að beina þeim út fyrir móðurmál sitt. Það er
heldur ekkert svar að þau geti lesið Arnald eða Yrsu eins og mörg þeirra gera.
Ungmennabækur eru mikilvægt svar við lestrarvanda sem er að færast
upp í framhaldsskólana, en flokkurinn er allt of rýr. Það hlýtur hreinlega
að vera orsakasamband milli þess að unglingabækur urðu verst úti í niður­
skurði eftirhrunsáranna á skólasöfnunum og að útgáfa bóka fyrir unglinga
er í sögulegu lágmarki. Getur verið að við séum kerfisbundið að draga úr
möguleikum unglinga á að verða bókhneigðir?
Það væri hægt að bæta stöðu barna­ og unglingabókaútgáfunnar en til þess
þarf peninga. Hugsið ykkur ef skólasöfn landsins fengju styrk til að kaupa
allar barna­ og unglingabækur sem gefnar eru út á íslensku. Byrjum smátt
og gefum okkur að allir skólarnir 176 keyptu allar ungmennabækurnar 18,
eitt eintak af hverri. Meðalverð þeirra var 4.499 krónur, en reiknum með
30% magnafslætti, eintakið kostar þá 3.149 krónur og heildarkostnaður er kr.
9.976.032 eða ámóta og árskostnaður við að kaupa ný skimunarpróf.
Nemendurnir sem eiga að ná betri árangri í PISA 2018 eru í 7. bekk núna.
Hvort ætli virki nú betur að afhenda þeim bækur að lesa eða leggja lestrar­
próf fyrir yngri börnin í skólanum þeirra?
Áhrínisorð um gagnsleysi
„Þriðjungur íslenskra drengja les sér ekki til gagns.“ Án efa kannast allir
lesendur tímaritsins við þessa upphrópun. Það eru hrollvekjandi tölur á bak
við hana. 21% unglinga í 10. bekk lesa sér ekki til gagns, þ.e. eru undir þrepi
2 á PISA. Kynskiptingin er ójöfn, 30% pilta og 12% stúlkna skila svona lökum
árangri.36 Það er hins vegar misskilningur að halda að strákar séu upp til
hópa ófærir um að lesa. Stærsti hluti þeirra sem ekki les bækur er ágætlega
læs en hefur ekki komist á bragðið. Þessir strákar munu aldrei byrja að lesa ef
við teljum þeim endalaust trú um að þeir geti ekki lesið og það sé óstrákalegt
að lesa.
Orðræðan um ólæsi drengja er mengandi. Hún dregur úr sjálfstrausti
og metnaði stráka til að lesa, gefur þeim afsökun fyrir að neita bókum, og
veldur því að þeir svara svona í viðtalsrannsóknum: „Ég hef heyrt að það
sé sannað að stelpur eru betri að lesa en strákar.“37 Hún er hluti af erfiðri
orðræðu um skólamál þar sem gengið er út frá því að skólakerfið henti ekki
strákum. Jafnvel heyrist því fleygt að strákum gangi verr í skóla en stelpum
vegna þess að konur séu allráðandi í kennslu.38
Yfirlýsingar um að strákar lesi sér ekki til gagns hafa áhrif langt út fyrir
skólana. Foreldrar fá þau skilaboð að strákarnir þeirra séu í áhættuhópi