Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Blaðsíða 81

Tu n g a n s va r t a
TMM 2015 · 4 81
árum og niðurstaða hennar er sú að Thor takist „að vera tryggur textanum
og að gera sig sýnilegan í þeim snilldarstílbrögðum sem einkenna íslenska
textann.“11
Sýnileiki
Orðalag Violu er athyglisvert, því að oft virðast þýðingar ekki mjög sýnilegur
hluti af bókmenntasögu okkar. Hvaða máli skyldi Nafn rósarinnar skipta í
sögu bókmenntasköpunar á íslensku? Íslensk gerð verksins birtist á frjóu
skeiði sagnaþýðinga á íslensku; tímabili sem nær frá seinni hluta áttunda
áratugarins og a.m.k. fram undir aldamót. Meginsérkenni áratugarins þar
á undan (frá og með 1966) felst hinsvegar í módernískum brautryðjenda­
verkum í frumsaminni skáldsagnagerð, verkum eftir Guðberg Bergsson,
Thor Vilhjálmsson, Svövu Jakobsdóttur, Steinar Sigurjónsson og fleiri.
Nýraun sæið sem áberandi varð í innlendri sagnagerð á áttunda áratugnum
virðist venda sér í þveröfuga átt, en myndin af því sem gerist eftir hin
módern ísku umbrot í sagnalistinni er flóknari en svo að hægt sé að meta
hana út frá skarpri tvíhyggju. Það eru ekki síst hræringar í þýðingum sem
skapa deiglu á þessu tímabili endurskoðunar og úrvinnslu og valda því
að nú fer ýmsum sögum fram í senn. Nokkur af þekktustu sagnaverkum
módernismans birtust á íslensku á umræddu árabili, meira að segja Ulysses
eftir James Joyce, í þýðingu Sigurðar A. Magnússonar, en einnig verk sem
gjarnan eru talin til aðdraganda módernismans, til dæmis skáldsögur
Dostójevskís, flestar þýddar af Ingibjörgu Haraldsdóttur, sem og klassísk
verk frá fyrri öldum, t.d. Gargantúi og Pantagrúll eftir fyrrnefndan Rabelais
í þýðingu Erlings E. Halldórssonar og Don Kíkóti eftir Cervantes í þýðingu
Guðbergs Bergssonar, og síðast en ekki síst heildarútgáfa leikrita Shake­
speares í þýðingu Helga Hálfdanarsonar.
Það er líkt og verið sé að sækja ýmis veigamikil brot úr heimsbókmennt­
unum og færa inn í íslenskan bókmenntaheim – verk sem gjarnan eru talin
skipta miklu fyrir skilning á nútímabókmenntum á Vesturlöndum. En á
sama tíma eru einnig þýdd nýleg verk. Þótt enn sé margt órannsakað á þessu
skeiði, er að sjá sem unnið hafi verið að því að „þétta“ sögu bókmenntanna
á íslensku og leita þó um leið uppi „samtímaleika“ í alþjóðatengslum bók­
menntanna. Þegar þýðing Guðbergs Bergssonar á Hundrað ára einsemd eftir
Gabriel García Marquez birtist árið 1978 voru liðin ellefu ár síðan verkið
kom út á spænsku, en áhrif þess voru enn að breiðast út og skýrast, fyrir
tilstilli þýðinga á fjölda tungumála, og þessi skáldsaga opnaði mörgum nýja
vídd, þar á meðal ungum íslenskum rithöfundum. Nafn rósarinnar var svo
einungis fjögurra ára þegar Thor þýddi hana 1984. Þannig þýða tveir af lykil­
höfundum módernismans í íslenskri sagnalist nýlegar erlendar skáldsögur
þar sem leitast er við að draga lærdóm af módernismanum og tempra hann
jafnframt á nýju stefnumóti við sagnahefðir. Í viðtali sem tekið var við Guð­