Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Síða 82

Á s t r á ð u r E y s t e i n s s o n
82 TMM 2015 · 4
mund Andra, son og aðstoðarmann Thors, þegar Nafn rósarinnar var bók
vikunnar hjá RÚV, sagði hann að glíman við Eco hefði leyst Thor úr vissum
læðingi; hjálpað honum að endurnýja sköpunarkraft sinn á óræðum tíma á
ferlinum.12
Það er alltaf erfitt að meta áhrif í bókmenntum og öðrum listgreinum og
minnir sú viðleitni stundum á djarfan líkindareikning, en sennilegt má telja
að skáldsaga Ecos hafi leikið umtalsvert hlutverk í viðgangi glæpasagna og
sögulegra skáldsagna síðustu áratugi, og átt þátt í að skapa þessum sagna­
greinum aukna athygli og virðingu, hvort sem einstök verk halda sig á hefð­
bundnum slóðum eður ei. Ecoþýðingin hefur að öllum líkindum gefið Thor
byr er hann réðst í sín næstu frumsömdu sagnaverk – Grámosinn glóir (1986)
og Náttvíg (1989) – en kann einnig að hafa hvatt hann til eigin fangbragða
við miðaldir, svo sem sjá má í Sturlungusögunum Morgunþulu í stráum
(1998) og Sveig (2002). Thor er vitaskuld sinn eigin herra í þessum verkum,
og mestu líkindin við skáldsögu Ecos eru í hinni fagurfræðilegu afstöðu í
Grámosanum og Sturlungusögunum, þar sem frásögn er spunnin um sögu­
legar aðstæður og atburðarás, en framsetning og stílbrögð eru samt opin og
ögrandi, til dæmis í vinnu höfundarins með mörk ytri framvindu og skynj­
unar, hugarlífs, lífsreynslu.
Endurfundir
Framar á þessum blöðum vék ég að endurnýjuðum kynnum mínum við
Nafn rósarinnar í fyrra. Þá hafði ég ekki skyggnst í bókina síðan snemma á
tíunda áratugnum er ég las þýðingu Thors með hópi háskólanema. Klaustur­
heimurinn var gamalkunnur en einnig ferskur, að hluta til vegna þess að
hann stjórnast ekki af hagkvæmnishugmyndum hinnar hröðu kynningar,
sem hefur haft áhrif á sagnagerð samtímans, en þó vitaskuld enn meir
á kvikmyndagerðina. Sagan fer hægt af stað og Eco er djarfur að þétta
söguheiminn snemma, ekki síst með allmiklum fjölda persóna, sem sumar
eru á vettvangi en aðrar birtast í umræðum um hið sögulega baksvið. Eco
hefur raunar nefnt að vinir og ritstjórar sem lásu handrit hans hafi ráðlagt
honum að stytta og draga saman efnið á fyrstu hundrað blaðsíðunum; þær
væru þungar og krefjandi. Hann kveðst hafa neitað umsvifalaust. Ef einhver
ætlaði að koma inn í klaustrið og dvelja þar í sjö daga yrði sá hinn sami að
sætta sig við lífstaktinn á staðnum.13
En það er líka spennandi að velta fyrir sér hvernig maður „dvelur“ með
öðrum hætti í sögum við endurfundi. Maður fylgist öðruvísi með persónum,
hugsanlega vegna þess að byggt er á fyrri kynnum, en væntanlega einnig
vegna þess að sjálfur hefur maður breyst í tímans rás. Nú velti ég meira en
áður fyrir mér samfylgd og tengslum Vilhjálms og Adsos. Þeir eru ferða­
félagar og ungi aðstoðarmaðurinn nýtur leiðsagnar hins valinkunna og
reynslumikla fræðara. Þarna vinnur Eco með klassískar fyrirmyndir, þ.e. tvo