Tímarit Máls og menningar - 01.11.2015, Page 133

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2015 · 4 133
arinnar“ og eru ættflokki sínum hættu­
legir; berja, nauðga og drepa ef þeir
komast upp með það. Líkingin er svaka­
leg en Steinar Bragi segist sjálfur kann­
ast við þær hvatir sem um er að ræða:
Ég er sjálfur hvítur karlmaður, allt að
því miðaldra. Ég finn í mér heiftina. Ég
veit ég get verið hættulegur. Eða á máli
dýrafræðinganna: ég finn í mér alfa­til­
hneigingu, mig langar að upphefja mig
á kostnað annarra, vera tilbeðinn, éta og
drekka brennivín þar til ég æli, beygja
aðra rækilega undir mig og drottna,
hvaða nafni sem ég svo kalla það; mig
langar oft að láta rækilega til mín taka
þegar kemur að hvötunum […]4
Steinar Bragi hvetur til þess að brugðist
verði hart við þegar slíkar hvatir skjóta
upp sínum ljóta kolli, hvort sem er á
sviði atvinnulífs eða einkalífs; á því velti
velferð samfélagsins. Skáldsögurnar
Konur og Kata mega kallast innlegg í
baráttuna gegn valdbeitingu alfa­karlap­
anna; í báðum bókunum eru fulltrúar
þeirra á ferli og svífast einskis til að
framfylgja vilja sínum. Bækurnar hafa
því skýrt pólitískt markmið og kann að
vera að einmitt í þeirri staðreynd liggi
ástæður þess hversu hörð umræða varð
um þær báðar. En Steinar Bragi er snjall
höfundur og það væri fráleitt að dæma
bækur hans aðeins út frá pólitísku inn­
taki eða markmiði, án þess að ég vilji
gera lítið úr því. Það er til að mynda
ekki síður áhugavert að sjá hversu leik­
inn hann er í því að blanda saman ólík­
um gervum bókmennta; hvernig hann
nýtir sér eiginleika spennu­ og glæpa­
sagna en vefur jafnframt raunsæi og
fantasíu samanvið og leyfir textanum að
ná ljóðrænum hæðum á köflum.
Viðbrögð lesanda við báðum þessum
skáldsögum voru blendin. Einn gagn­
rýnandinn komst þannig að orði um
Konur að bókin væri „samtímahroll­
vekja sem sprottin væri upp úr íslenska
gullæðinu í upphafi 21. aldar“5 enda má
skilja frásögnina sem ádeilu á menn sem
í krafti peninga yfirstíga öll mörk sið­
ferðis. En það eru ekki bara fjárglæfra­
menn sem Steinar Bragi beinir spjótum
sínum að; í viðtölum sem tekin voru við
hann þegar Konur kom út gagnrýndi
hann einnig listamenn sem að hans
mati tóku þátt í því spillta lífi sem gróð­
ærið fæddi af sér; listamenn stunduðu
sjálfsritskoðun til að þeim yrði ekki
hafnað af þeim sem áttu næga peninga
til að borga brúsann. Plottið í Konum
snýst um „listgjörning“ sem listamaður
fjármagnaður af útrásarvíkingum
útfærir á djöfullegan hátt og felur bein­
línis í sér pyntingar á konum og dráp á
barni. Frásögnin af gildrunni sem aðal­
persónan, Eva, er leidd í er svo óhugn­
anleg að margir lesenda vörpuðu bók­
inni frá sér með viðbjóði og einn gagn­
rýnandi komst þannig að orði að bókin
lýsti listinni „að pína konur“.6 Steinar
Bragi hélt því hins vegar fram að vildi
maður stuðla að breytingum á óþolandi
ástandi yrði að bregðast við á óvæginn
hátt og af krafti. Hinar ögrandi skáld­
sögur hans Konur og Kata eru hvor um
sig liður í viðbragði höfundarins við
þessu óþolandi ástandi.
Varla fer hið pólitíska markmið Kötu
fram hjá nokkrum lesanda. Frásögnin
lýsir sálfræðilegu hruni hjúkrunarkon­
unnar Kötu í kjölfar hvarfs dóttur henn­
ar, sem síðar kemur í ljós að hefur verið
nauðgað af þremur mönnum og í kjöl­
farið myrt, og síðan hvernig hún rís úr
þeim sálarrústum þegar hún hefur
fundið sína persónulegu leið til ‚réttlæt­
is‘. Sögð er breið saga af fjölskyldulífi, af
hjónabandi sem ekki stenst álagið, af
rannsókn lögreglu sem er hæg og þótt
glæpurinn upplýsist nær armur laganna
ekki til ofbeldismannanna vegna skorts
á sönnunargögnum. Lýst er hvernig