Tímarit Máls og menningar - 01.02.2005, Síða 21

SÖGULJÓÐ BORGARINNAR
inatburðarásin (sú sem gerist hérlendis) úti á landi. í Margeir - Gátan
leyst þarf Margeir að kanna atferli grunsamlegra viðskiptajöfra á Akur-
eyri en í Margeiri og spaugaranum er sögusvið morðsins í Keflavík. Þarna
er því greinilega ekki unnið með mýtuna um að Reykjavík sé mið-
punktur hérlendrar glæpastarfsemi sökum fjölmennis og stærðar.
Aðalandstæðuparið í sögunum um Margeir virðist ekki vera borg og
sveit heldur ísland og útlönd - ísland stendur fyrir sveit í samfélagi þjóð-
anna og er þar á jaðrinum en útlönd standa fyrir borg.
Bækur Jóns Birgis Péturssonar, Vitnið sem hvarf{ 1979) og Einn á móti
mill]ón (1980) gerast að einhverju leyti í Reykjavík, en í Vitninu sem hvarf
er búin til ný, skálduð borgarmynd út frá reykvískum staðháttum. Aðal-
sögusviðið er landsvæði 1 kringum Lindará þar sem standa miklar verk-
smiðjur. Ekki eru notaðir raunverulegir staðir en rætt um „úthverfi“ og
„gamla bæinn“:
Þeir skildu við hana fyrir utan alræmt gleðskaparhús í gamla bænum. Það var
engu líkara en að þetta hús væri að sökkva í jörðu, eins og kirkjan í Hruna hafði
gert forðum, þegar helgidómnum var misboðið af líferni sóknarbarnanna. [...]
Inn um þunn gluggatjöldin mátti sjá loga á kertum og daufum rafmagns-
lömpum.25
Borgin er svo ný að höfundurinn neyðist til að vísa í kunna þjóðsögu um
dansinn í Hruna.
Viktor Arnar Ingólfsson er sá höfundur á þessum tíma sem einna helst
reynir að byggja upp mýtuna um glæpaborgina Reykjavík, einkum í
Heitum snjó (1982) en hluti atburðarásarinnar í Dauðasök (1978) fer
einnig fram í Reykjavík. í Heitum snjó birtist þó skýrari mynd af glæpa-
borginni Reykjavík og þar má finna lýsingar sem hafa endurómað síðan,
hvort heldur er í glæpasögum eða fréttum dagblaða: „Ástandið hérna er
orðið eins og í verstu stórborgum. Fólk getur ekki einu sinni gengið óhult
um göturnar lengur að kvöldlagi.“ (108)
I Heitum snjó segir frá íslenskum heróínsmyglara sem þarf að hverfa
frá arðvænlegri sölu í Bandaríkjunum. Til að bæta sér upp tjónið selur
hann íslenskum ungmennum efnið og lendir íslenska lögreglan í vanda
við að upplýsa málið. Með eiturlyíjum, tengslum við erlenda glæpamenn
og fleira verður Reykjavík eins og hrikalegasta stórborg. Reynt er að
tengja glæpina við útlönd, það sem er óþekkt og framandi, „hitt“. En í
raun og veru var það óþarfi því mikið var á seyði á íslandi á ritunartíma
sögunnar, t.d. frægasta glæpamál íslandssögunnar, Guðmundar- og
Geirfinnsmálið sem virtist vera alíslenskt og án tengsla við erlenda
glæpamenn.
TMM 2005 • 1
19