Tímarit Máls og menningar - 01.02.2005, Síða 109

Bókmenntir
Davíð Stefánsson
Reimleikar í völundarhúsi
Bragi Ólafsson: Samkvœmisleikir. Bjartur 2004.
Prentun felst í því að flytja myndir af einum fleti yfir á annan. Með myndum er ekki
aðeins átt við teikningar og gröf heldur einnig texta, því auðvitað er texti ekkert annað
en mynd, og eins og aðrar myndir gefur hann oftar en ekki eitthvað í skyn, eitthvað
annað en sjálfan sig.1
Bragi Ólafsson hefur hægt og örugglega skapað sér auðþekkjanlegan tón í
íslensku bókmenntalífi allt frá útkomu fyrstu ljóðabóka sinna, einkum þó frá og
með ljóðabókinni Klink.1 Stíll hans er hversdagslegur, málfarið jarðbundið og
rólegt; enginn frjáls og fljótandi orðaleikur, engin nýyrðasmíð, enginn spuni,
engin einlæg tjáning úr sálarsári hins þjáða skálds. Frásagnarstíll hans er smá-
smugulega nákvæmur svo minnir helst á hin frjálsu hugrenningatengsl Virginiu
Woolf, sem gerði tilraunir með að skrá eigin hugsanir eins og þær komu fyrir,
t.a.m. í smásögunni „The Mark on the Wall“ frá árinu 1921.1 mörgum verkum
Braga - og þá sérstaklega í þremur skáldsögum hans - er engu líkara en hann
hafi náð meistarafærni í skrásetningu á hugleiðingum persóna sinna, og gildir
einu hvort þær eru að hugsa um mikilsverða hluti eða bara setja saman boðslista
fyrir samkvæmi:
Fyrir neðan Dónald og Rúnu kom svo Hjálmar, með vaffi fyrir framan, síðan nafnið
Bragi fyrir aftan stórt spurningarmerki, og svo koll af kolli: Brynjar og Margrét Ösp
(með vaffi), Elísabet (með vaffi), Jakob (með vaffi fyrir framan en plús og spurningar-
merki fyrir aftan), Anka (með vaffi), Gestur og Sigga (með vaffi) og neðst, ögn aðskilið
frá öllum hinum nöfnunum, stóð Jósef Már í sviga og fyrir neðan nafn frænda hans
voru sex lítil x í beinni röð, eins og þau ættu að tákna eitthvert dulnefni. Fyrir aftan
exin var stórt spurningarmerki og það var greinilegt að blýantinum hafði verið þrýst
fastar ofan í pappírinn þegar það var skrifað.3
Með þessu móti framandgerir Bragi athafnir og þankagang persóna sinna, hægir
á viðtökum lesandans og skynjun hans, þreytir hann og skýtur svo dramatík
sinni inn á milli þegar lesandinn á síst von á henni.
Tvenns konar tregða hefur einkennt stíl Braga: tregða söguhetjanna til að taka
virkan þátt í tilverunni (í Hvíldardögum\ fyrstu skáldsögu Braga, var söguhetjan
nánast ófær um að koma nokkru í verk, allar hugsanir og ákvarðanir voru
átakanlega flóknar) og einskonar merkingarleg textatregða, á þann hátt að text-
inn dregur sífellt úr sjálfum sér, rengir inntak síðustu setningar og afturkallar
merkingu hennar. Þetta einkennir nýju söguna, Samkvæmisleiki:
Nú þegar klukkan nálgast tíu siglir yfirbyggður bátur, fremur lítill í samanburði við
skipið, í átt að Reykjavíkurhöfn; hann rýfur yfirborð sjávarins með stefni sínu og fyrir
TMM 2005 • 1
107