Heimsmynd - 01.10.1987, Side 37

BHAGI P. JÖSEFSSON
i
i
>
>

i
)
1
mörgum íslenskum karlmönnum spánskt
fyrir sjónir.
En hvernig líður þá íslenskum
karlmönnum sem eru vanir að fá að
njóta sín á eigin forsendum heima fyrir
þegar þeir eiga í samskiptum við
útlendinga. Sigfús Erlingsson
framkvæmdastjóri Flugleiða segir
íslenska karlmenn komast fljótt upp á
lagið með að tileinka sér almennar
umgengnisvenjur erlendis. Mörgum
finnst það síður en svo eftirsóknarvert
en öðrum bráðnauðsynlegt. Ungur
maður í viðskiptalífinu sem iðulega er í
viðskiptaferðum erlendis segir: „Sumir
íslenskir karlmenn eru hrein hörmung í
svona ferðum. Þeir smjatta og kjamsa,
sötra og verða fullir, mæta í tréklossum í
hanastélsboð, reigja sig og teygja án þess
að átta sig á því að fólk mænir á þá eins
og viðundur en ekki af því að þeir séu
svo myndarlegir."
„Margir íslenskir karlmenn hafa
minnimáttarkennd gagnvart
útlendingum," segir ung íslensk kona
sem lengi hefur búið og starfað í
Bretlandi. „Þeim finnst að sökum þess
að þeir eru víkingar aftur í ættir þurfi
þeir að standa fyrir þeim orðstír. Þeir
eru íhaldssamir og hræddir við að
meðtaka eitthvað nýtt, til dæmis
almennar kurteisisreglur. Þeir eru einnig
mjög afbrýðisamir út í
útlenda karlmenn. Sú
afbrýðisemi kann að
eiga rætur í ástands-
árunum. Yfir landið
flæddi herskari
erlendra, kurteisra
manna, sem kepptu um
athygli íslensku
kvennanna. Komu
Bandaríkjahers fylgdi
dýrðarljómi
sæluríkisins, sem birtist
á síðum amerískra
tímarita með fallegum
húsum, görðum, bflum
og fötum. íslenskum
konum stóð á sama þótt
karlmennirnir færu í
Bretavinnuna en
körlunum var ógnað af vellyktandi
amerískum offiserum í fínpússuðum
skóm með sand af seðlum.
„íslenskir karlmenn eru heimaríkir
hundar," segir Árni Bergmann. „Þeir
eru lokaðir, spéhræddir og stunda
smáskítlegt valdatafl í litlum hópum.
Þeir eiga sjaldnast góða vini en eiga þess
í stað kunningja í félagasamtökum."
Undir þetta sjónarhorn taka margir,
bæði karlar og konur. Ein kona bendir á
að karlar eigi sjaldnast aðra karla að
vinum heldur konur, en sem vinir séu
karlar tryggari og hreinskilnari en
konur.
Almennt virðast íslenskir karlmenn
gefa lítið fyrir það sem hér hefur verið
kallað sjentilmennska. Sumir vilja helst
ekki ræða hana þegar aðrir benda á
Halldór Laxness sem tákn hins siðfágaða
manns. Mörgum þeirra ber saman um
að enginn sé siðfágaður með kurteisinni
einni saman heldur þurfi menn einnig að
vera orðheppnir og „búa yfir þeim
þunga sem fylgir vel unnu verki“ eins og
einn þeirra orðaði það.
Fáir íslenskir karlmenn virðast hafa
miklar áhyggjur af framkomu sinni í
garð kvenna, þrátt fyrir stöðugar
kvartanir hins gagnstæða kyns um
ruddamennsku íslenskra karlmanna.
Margir karlmenn viðurkenna að slíkt sé
staðreynd þegar áfengi er haft um hönd.
Oft er talað um áfengisnotkun í
sambandi við minnimáttarkennd og
óöryggi. Alþekktar eru kvartanir kvenna
um að drukknir karlmenn abbist upp á
þær á skemmtistöðum klukkan kortér í
þrjú. Veraldarvön kona segir:
„Tilfinningar íslenskra karlmanna eru í
hnút. Hnútarnir leysast yfirleitt ekki fyrr
en á fimmta glasi og þá hverfur líka
landlæg feimni þeirra.“
Hvað gerir þá óörugga? Sú staðreynd
að þeir eru ekki veraldarvanir? Óttast
þeir ef til vill innst inni að vera álitnir
sveitamenn? Eru þeir statt og stöðugt að
reyna að sanna fyrir sjálfum sér og
umhverfinu að þeir séu komnir langan
veg frá sauðskinnsskónum? Af hverju
finnst mörgum íslenskum karlmönnum
sveitamannsímyndin neikvæð. Ýmsir eru
einmitt þeirrar skoðunar að arfleifð
sveitamenningarinnar íslensku sé í raun
okkar siðfágun. Er það goðsögn þegar
talað er um gestrisni til sveita eða hversu
vel upplýstir íslenskir bændur hafa
löngum þótt um þjóðmál, bókmenntir
og menningararf okkar? Sumir halda því
fram að svo sé.
Fyrirmannleg framkoma stórbænda
aldamótakynslóðarinnar hefur verið
slíkum siðum. Ameríkanar ofgera þessu
mjög, þeir eru sýknt og heilagt
standandi upp frá borðum þegar kona
kemur eða fer. Frakkar meina heldur
ekkert með þessum fleðulátum í garð
kvenna þegar þeir eru kyssandi þær á
handarbakið eða hneigjandi sig.
Stimamýkt sem er ekki eðlileg á ekki
rétt á sér. Sumum er það hins vegar
eðlilegt að vera mjög kurteisir eða
riddaralegir í garð kvenna. Þó tel ég að
með auknu jafnrétti geti konur ekki
búist við sömu riddaramennskunni og
áður fyrr. Kurteisi er hins vegar fólgin í
eðlilegri tillitssemi eins og að hlusta af
andakt þótt maður hafi engan áhuga á
því sem verið er að segja manni.“ Davíð
segir einn besta mælikvarðann á
eðlislæga kurteisi koma fram hjá
karlmönnum í laxveiði. „Maður getur
verið yfirmáta siðfágaður í daglegri
umgengni í viðskiptalífinu en svo fer
maður með viðskiptavininn í lax og þá
ryðst hann á undan manni í hylinn. Það
segir mikla sögu.“
„íslenskir karlmenn eru plebbar upp
til hópa,“ segir Flosi Ólafsson. Þeir eiga
alla vega langt í land að verða sannir
sjentilmenn. Þeir fá smá innsýn inn í
þann heim þegar þeir opna fyrir
sjónvarpstækin á kvöldin og fylgjast með
breskum framhaldsþáttum, þar blasa við
dæmi um engilsaxneska
siðfágun. Lítið dæmi er
læknir sem situr
andspænis sjúklingi
sínum; hjúkrunarkonan
kemur inn og segir að
hann þurfi að koma í
símann. — Viltu hafa
mig afsakaðan andartak
frú, segir læknirinn.
Frúin kinkar kolli og
læknirinn þakkar henni
fyrir samþykkið. Slíkar
umgengnisvenjur kæmu