Heimsmynd - 01.10.1987, Síða 131

virðast fara að örvænta og efast um
kyntöfra sína og leita leiða til að sanna
karlmennsku sína. Sumir fara að heiman
og taka upp samband við aðra konu, oft
mun yngri. í litlu samfélagi verður þetta
oft tilefni mikilla slúðursagna en algengt
viðkvæði hjá körlum er: Hann yngdi upp
hjá sér eða: Hann er bara kominn í
lambakjötið.
Miðaldra maður segir: „Mér finnst
mjög einkennilegt þegar menn taka upp
á þessu á efri árum, að skilja við konuna
og fara að heiman. Þeir eru kannski
búnir að leggja mikið af mörkum
áratugum saman til að halda sínu
hjónabandi við og klúðra svo öllu í einu
vetfangi. Þó held ég að það hljóti að
vera komnir miklir brestir í hjónaband
þegar menn gera svona. Oft er kerlingin
hreinlega orðin hundleið á þeim og allt
kynlíf löngu búið.“
Fylgifiskur gráa fiðringsins er oft mjög
breyttur klæðaburður, nýtt útlit, hvort
sem það er hártoppur eða megrun og
jafnvel nýr bíll. Mörgum finnst þetta
fyrirbæri grátbroslegt, sérstaklega
konum. í samfélagi karla er kynlíf oft
rætt opinskátt og sagði ungur maður
hlæjandi frá því að rúmlega fimmtugur
starfsfélagi hans hafi sagt: „Ég get ekki
hugsað mér að sofa hjá jafnöldru minni.
Mér býður við gamalli húð, hrukkum og
fitu.“ Unga manninum fannst þetta
grátbroslegt og sagðist vona að hann
yrði þroskaðri en þessi starfsfélagi hans
þegar hann yrði sjálfur miðaldra.
Ýmsir karlmenn tala líka af hálfgerðri
fyrirlitningu um hegðun af þessu tagi.
„Þetta er hámark líkamsdýrkunar í mjög
ömurlegri útgáfu," segir einn. „Mig
grunar alltaf að menn séu hommar án
þess að átta sig á því sjálfir þegar þeir
nenna að standa í svona
sýndarmennsku," segir ung kona. Eldri
maður segir: „Menn vakna upp
miðaldra, finnst þeir ekki hafa náð
neinum sérstökum takmörkum í lífinu
og telja að brátt sé allt búið. Það er oft
stundar örvænting sem leiðir þá út í
þessar freistingar."
Almennt sjónarhorn virðist þó vera að
framhjáhald sé fylgifiskur áfengis. „Ég
held að íslenskir karlmenn séu
hundtryggir miðað við kynbræður þeirra
af öðrum þjóðernum og trúarbrögðum,“
segir víðförul kona. Sú bendir á að
grundvöllur til framhjáhalda sé ekki til
staðar í íslensku þjóðfélagi. „Bæði menn
og konur vinna mikið, heimilislíf er
almennt í fyrirrúmi fyrir samkvæmislífi
sem þá helst er fólgið í að fara út að
skemmta sér endrum og eins, þótt
auðvitað séu margir fletir á þessu hér
eins og annars staðar.“
Þá benda einnig margir á þá staðreynd
að í þjóðfélagi þar sem skilnaðir eru jafn
almennir og auðveldir og á íslandi séu
framhjáhöld þar af leiðandi ekki eins
algeng. Víða erlendis er fólki gert mjög
erfitt fyrir að slíta hjónabandi. Þar koma
inn trúarlegar aðstæður eins og í
kaþólskum löndum, spurningin um
lífeyri með konunni eins og í Frakklandi
eða barnaforræði eins og í
Bandaríkjunum, þar sem meiri tekjur
karlsins gera það að verkum að honum
getur verið dæmt forræði barnanna sæki
hann það stíft.
Sumir karlmenn telja sig þurfa að
sanna sig með öðrum hætti og alvarlegri
en framhjáhaldi. Það eru þeir karlar sem
leggja hendur á konur. Almennt er nú
orðið viðurkennt að karlmenn sem beita
ofbeldi eigi erfitt með að tjá sig og séu
oft haldnir mikilli minnimáttarkennd.
Ofbeldi getur bæði verið andlegt og
líkamlegt og nánast undantekningalaust
eru það karlmenn sem beita konur eða
börn ofbeldi innan fjölskyldunnar. Enn
sem komið er hefur lítið verið tekið á
vanda ofbeldismannsins nema þegar
hann á við áfengisvanda að stríða. Og
dæmin hafa sýnt að þrátt fyrir að
heimilisfaðirinn læknist af áfengissýki
sækir oft í sama farið á heimilinu eftir að
hann snýr aftur. Orsakanna er því
annars staðar að leita en í flöskunni.
Karlmenn hafa enn sem komið er lítið
tekið á þeim vanda sem ofbeldi innan
fjölskyldunnar er en tæplega er von til
að úr rætist nema þau mál verði tekin
föstum tökum líkt og áfengissýki.
UM KLÆÐABURÐ OG STÍL
ÍSLENSKRA KARLMANNA
„Hvernig stendur á því að íslenskar
konur eru svona glæsilegar og vel til fara
en karlmennirnir svona luralegir?" er
hvort sem fólki líkar betur eða verr
algengt viðkvæði erlendra gesta.
íslenskar konur eru orðlagðar fyrir
fegurð sína, ekki bara á alþjóðavettvangi
heldur einnig af íslenskum karlmönnum.
Hins vegar sæta íslenskir karlmenn
mikilli gagnrýni fyrir klæðaburð sinn og
stíl eða skort þar á. Þeir þykja ekki
eingöngu hálf luralegir í framkomu og
lítt siðfágaðar, heldur einnig hálf
púkalegir, jafnvel sóðalegir. „Ég hef það
alltaf á tilfinningunni að íslenskir
karlmenn fari ekki í bað nema endrum
og eins,“ segir íslensk kona búsett
erlendis. „Það er bæði svitalykt af þeim
og táfýla,“ segja margar aðrar.
Margir karlmenn hundsa þessi
viðbrögð og tala um fatasnobb og
pempíuhátt. Ungur læknir segir:
„Líkamslykt er kynæsandi, það er
vísindalega sannað að konum finnst svo
og því þá að vera að kæfa sig í
einhverjum rakspíra.“
Halldór Laxness segir í
Alþýðubókinni sem út kom árið 1929 að
íslendingar séu náttúraðir fyrir
óþverraskap og að ein orsök fyrir
óþverralegum munnsöfnuði þeirra sé
vafalaust meðvitund þeirra um að
munnur þeirra séð bæði skemmdur og
óhreinn. Hann segir að hreinn líkami
valdi þokkalegu sálarlífi: „Menn fara að
hugsa bjartara, menn fara að vilja
fegurð. Hreinir menn eru geðslegir í
umgengni. Viti maður sig geðslegan fyrir
sjálfum sér verður hann ósjálfrátt
geðslegur gagnvart öðrum. Maður sem
veit sig ógeðslegan með sjálfum sér
hagar sér ruddalega gagnvart öðrum.
Sóðaskapur og ókurteisi haldast í
hendur."
En það er einmitt þetta tvennt
síðastnefnda sem kann að vera orsökin
fyrir þessu alræmda stílleysi íslenskra
karlmanna. Frakkar eru ekki
hreinlegasta þjóð í heimi en segja má að
franskir karlmenn bæti ýmislegt upp
með siðfágaðri framkomu sinni. Hluti af
bandarískum heraga og uppeldi er sturta
á dag.
Frá því að Laxness gaf þjóð sinni á
baukinn í fyrrgreindum texta er mikið
vatn runnið til sjávar. Ef til vill voru
aðstæður til hreinlætis ekki eins
auðveldar hér áður fyrr og þær ættu að
vera nú. íslenskum sjómönnum og
erfiðismönnum hefur ef til vill verið
margt ofar í huga en að fara í sturtu
þegar þeir stóðu í stríði við náttúruöflin.
Og kannski er margt til í því sem ungi
dreifbýlismaðurinn sagði um menn í
erfiðisvinnu; að ferskt loft útiveru og
heilbrigð blóðrás sökum strits og líkam-
legra átaka gerði það að verkum að
menn þyrftu ekki að snurfusa sig eins og
„skrifstofulíkamarnir í Reykjavík".
Stílleysi íslenskra karlmanna á sér
margar orsakir. Hér getur verið um að
ræða skort á líkamlegri reisn, sem að
hluta til getur átt rætur að rekja til
hreyfingarleysis. Og séu þeir fölir og
slappir kunna þeir sjaldnast að fela það
með réttum klæðaburði, er viðtekið
viðhorf. Árni Bergmann ritstjóri segir að
íslenskir karlmenn sem enn séu á milli
vita séu óöruggir og sú tilfinning brjótist
út í gegndarlausri nýjungagirni og
neyslu.
Menn reyna að kaupa sér ímynd. En
stíll er miklu meira en klæðaburðurinn
einn sér. Karlmaður sem smellir sér í
jakkaföt úr dýrustu verslun bæjarins í
þeim tilgangi að sigra heiminn getur
vaðið í villu. Stfll er ekki keyptur út úr
búð. í síðustu kosningum var áberandi
að pólitíkusar reyndu að höfða til
langþreyttra kjósenda með klæðnaði
sínum. Fulltrúar Alþýðuflokks með Jón
Baldvin Hannibalsson í fararbroddi
skiptu margoft um fatnað í hálftíma
flokkskynningu í ríkissjónvarpinu.
En virða ber viljann fyrir verkið. Sú
staðreynd að menn reyna að halda sér til
HEIMSMYND 131