Ársrit um starfsendurhæfingu - 2013, Síða 50

50 www.virk.is
UPPLÝSINGAR
ST
A
RF
SE
N
D
U
RH
Æ
FI
N
G
Í
A
LÞ
JÓ
Ð
LE
G
U
S
A
M
H
EN
G
I
4.5 Samþætting og samvinna
ólíkra aðila
Það þarf að breyta viðhorfum og styrkja
væntingar einstaklinga, stofnana,
stuðningsaðila og fyrirtækja varðandi
þátttöku einstaklinga á vinnumarkaði þrátt
fyrir skerta starfsgetu. Mikilvægt er að
fræða og virkja heilbrigðisstarfsfólk hvað
þetta varðar. Hér gegna heimilislæknar
lykilhlutverki, þar sem þeir hafa það
hlutverk að greina og votta heilsubrest
gagnvart bæði atvinnulífi og opinberum
stuðningskerfum. Mikilvægt er að bæði
læknar og annað heilbrigðisstarfsfólk fari
varlega í að meta og dæma einstaklinga
af vinnumarkaði vegna heilsubrests, þar
sem hæfileg vinna getur flýtt verulega
fyrir bata og verið forsenda þess að
einstaklingar nái að hámarka starfsgetu
sína og möguleika á vinnumarkaði.
Auka þarf skilning heimilislækna á því að
það þjónar ekki endilega hagsmunum
viðkomandi einstaklings að veikindaskrifa
hann til lengri tíma – oft er vænlegra
að athuga hvað einstaklingurinn getur
gert á vinnumarkaði þrátt fyrir tiltekinn
heilsubrest. Vinnan getur jafnvel verið hluti
af bataferli einstaklingsins. Hér þarf því
að koma til aukin samvinna milli einstak-
linga, atvinnurekenda, heimilislækna og
sérfræðinga í starfsendurhæfingu.
Í sumum löndum hefur hlutverk lækna
í ferli veikindafjarvista og örorkumats
verið endurskilgreint og gefnar hafa verið
út skýrar leiðbeiningar til lækna hvað
varðar vottorðaskrif, innihald vottorða,
tímalengdir og fleira. Í Svíþjóð hafa menn
náð árangri við að draga úr lengd fjarvista
á vinnumarkaði, t.d. með því að gefa
læknum skýrar leiðbeiningar um þann
hámarkstíma fjarvista sem þeir geta sett
í vottorð eftir eðli og tegundum sjúkdóma.
Í Noregi, Danmörku, Hollandi og fleiri
löndum hefur verið skilgreint sérstakt
samstarfsferli sem þarf að eiga sér stað
milli einstaklings, læknis og vinnustaðar
ef fjarvistir fara yfir tiltekinn fjölda vikna.
5. Hvað þarf til að ná
árangri?
OECD bendir á mikinn skort á rannsókn-
um og þekkingu á áhrifum mismunandi
úrræðum í starfsendurhæfingu sem og
áhrifum ólíkrar kerfisuppbyggingar og
breytinga í hinum ýmsu löndum. Sem
dæmi um þetta er oft lítil þekking til staðar
á mismunandi áhrifaþáttum og flæði
innan velferðarkerfisins þar sem margir
þættir hafa áhrif og breyting á einum
þeirra getur haft ófyrirséð áhrif á aðra.
Því er mikilvægt að miðla upplýsingum og
niðurstöðum athugana og rannsókna milli
landa og safna þannig saman þekkingu
um þá þætti sem skila árangri. Öll lönd
innan OECD standa frammi fyrir svipuðum
úrlausnarefnum á þessu sviði og þrátt
fyrir að nálgun þeirra sé oft á tíðum ólík
geta þau dregið mikilvægan lærdóm af
þekkingu og reynslu hvers annars.
Á undanförnum árum hafa margar þjóðir
unnið að talsverðum breytingum á bæði
bótakerfi og stuðningi við einstaklinga
með skerta starfsgetu. Árangurinn er
mismunandi og í skýrslu OECD frá 2010
er bent á að flestar þessara breytinga hafi
verið til góðs en yfirleitt hafi þær ekki gengið
nógu langt eða nálgun á verkefnið ekki
verið nægilega heildstæð. Bent hefur verið
á að þær þjóðir sem hafa náð mælanlegum
og varanlegum árangri við að draga úr
nýgengi einstaklinga á örorku hafa yfirleitt
nálgast verkefnið á heildstæðan máta, þar
sem gerðar hafa verið breytingar sem snúa
að bæði uppbyggingu á framfærslukerfi,
þjónustu í starfsendurhæfingu, aukinni
þátttöku atvinnurekenda og almennri
breytingu á viðhorfi og vinnubrögðum. Þá
hefur í raun verið tekið á einn eða annan
hátt á öllum þeim þáttum sem farið var
yfir hér að framan. Á mynd 2 er yfirlit yfir
áhrifaþætti sem vinna þarf með ef nást á
árangur til framtíðar á þessu sviði.
6. Til framtíðar
Undanfarin ár hefur átt sér stað mikil upp-
bygging á sviði starfsendurhæfingar hér á
landi og eru starfsendurhæfingarstöðvar
starfandi víða um land. Aðilar vinnu-
markaðarins sömdu árið 2008 um
stofnun VIRK – Starfsendurhæfingarsjóðs
og hafa tryggt sjóðnum verulega fjár-
muni til uppbyggingar á starfsendur-
hæfingarþjónustu um allt land. Innan
VIRK er unnið mikið uppbyggingarstarf
og má fullyrða að aldrei áður hafi starfs-
endurhæfingu hér á landi verið tryggðir
eins miklir fjármunir og möguleikar á
ýmiss konar þjónustu og nú er.
Mikilvægt er að nýta þessa uppbyggingu
vel til að unnt sé að snúa við þeirri þróun
sem hefur átt sér stað undanfarin ár, þar
sem þeim fjölgar stöðugt sem ekki taka
þátt á vinnumarkaði vegna heilsubrests.
Þetta er mikilvægt bæði út frá hagsmunum
einstaklinganna sjálfra og samfélagsins í
heild, sem mun hafa þörf fyrir fleiri vinnandi
hendur til framtíðar við uppbyggingu á
góðu velferðarkerfi fyrir alla.
Mynd 2
Aukin
atvinnuþátttaka
einstaklinga
með skerta
starfsgetu
Uppbygging
bótakerfisins
Aukin þátttaka
og ábyrgð
atvinnurekenda
Áhersla á getu
en ekki vangetu
til starfa
Auknar kröfur
um þátttöku
Einstaklings-
bundin nálgun í
þjónustu
Breytt viðhorf
og nálgun í
þjónustu innan
velferðar-
kerfisins
Góð
þverfagleg
starfsendur-
hæfing