Ársrit um starfsendurhæfingu - 2013, Qupperneq 78

78 www.virk.is
UPPLÝSINGAR
A
Ð
SE
N
D
G
RE
IN
Áður fyrr beindist áhugi á tengslum
vinnu og heilsu aðallega að efnislegum
þáttum eins og slysahættu, mengun og
líkamlegu álagi en minna að andlegum
og félagslegum þáttum í vinnuumhverfi. Í
kjölfar mikilla breytinga á vinnumarkaði á
síðustu áratugum og breyttra aðstæðna á
vinnustöðum hefur skilningur á mikilvægi
andlegra og félagslegra álagsþátta aukist.
Rannsóknir hafa í vaxandi mæli beinst að
sambandi vinnutengdrar streitu og heilsu
og niðurstöður sýna að streita getur haft
áhrif á þróun t.d. hjarta- og æðasjúkdóma,
geðsjúkdóma og stoðkerfistengdra
sjúkdóma. Tölulegar upplýsingar benda til
að streita sé með einhverjum hætti tengd
50-60% allra veikindafjarvista frá vinnu í
Evrópu (Brun og Milczarek, 2007).
Evrópska vinnuverndarstofnunin hefur
bent á að ýmsar breytingar á vinnumark-
aði á undanförnum áratugum hafa
leitt til þess að nýir áhættuþættir eru
komnir í vinnuumhverfi sem þurfi að
huga að. Efnahagsþrengingar, þensla
á vinnumarkaði, aukin samkeppni og
kröfur um framleiðni hafi leitt til þess að
vinnuaðstæður æ stærri hóps starfsfólks
séu ótryggar. Þetta komi ekki síst fram
Fátt hefur meiri áhrif á líðan
og heilsu fólks en vinnan sem
það stundar. Almennt sýna
rannsóknir jákvæð tengsl vinnu
og heilsufars. Þannig eru
atvinnumissir og atvinnuleysi
áhættuþættir fyrir verri líðan
og heilsu, sem síðan getur
batnað á ný þegar í nýtt starf
er komið. Nýleg rannsókn sýnir
að einstaklingum með skerta
starfsgetu vegna sjúkdóma í
stoðkerfi farnaðist betur ef þeir
héldu áfram á vinnumarkaði í
stað þess að taka fullt sjúkra-
leyfi. Þó skiptir máli að geta
aðlagað t.d. álag eða vinnutíma
að getu sinni (Viikari-Juntura,
2012). Aðstæður í vinnu hafa
því mikilvægu hlutverki að
gegna í að viðhalda starfsgetu
einstaklinga.
Vinnutengd
líðan og heilsa
á tímum
efnahagsþrenginga
Ásta Snorradóttir sérfræðingur hjá Vinnueftirlitinu
í andlegu og félagslegu vinnuumhverfi
og geti aukið líkur á vinnutengdri streitu
(Brun og Milczarek, 2007). Hér verður
fjallað um hvernig efnahagsþrengingar
geta verið áhættuþættir heilsu og líðunar
í andlegu og félagslegu vinnuumhverfi og
verður meðal annars fjallað um íslenskar
rannsóknir á þessum áhættuþáttum í
vinnuumhverfi.
Andlegir og félagslegir álags-
þættir á vinnumarkaði í
kjölfar efnahagshruns
Þær aðstæður sem sköpuðust á Íslandi
í kjölfar efnahagshrunsins hafa haft
umtalsverð áhrif á vinnumarkaðinn.
Augljósustu áhrifin frá hruni, og jafnframt
þau sem mesta athygli fá, eru aukning
á skráðu atvinnuleysi. Það sem er síður
sjáanlegt eða áþreifanlegt er aukið álag á
vinnustöðunum sjálfum. Full ástæða er þó
til að ætla að á mörgum vinnustöðum hafi
aðstæður breyst í kjölfar hrunsins. Aukið
atvinnuleysi er bein afleiðing þess að mörg
fyrirtæki og stofnanir hafa þurft að beita
niðurskurði og fækka starfsfólki til að mæta
þrengri efnahag. Tölulegar upplýsingar um
hópuppsagnir hjá Vinnumálastofnun segja