Ársrit um starfsendurhæfingu - 2017, Blaðsíða 56

Fjarlægja steininn eða aðlaga
skóinn að steininum?
Allt frá því að streituvandamál og fjarvistir
sökum stoðkerfisvandamála og geðraskana
hafa aukist hefur áherslan verið að einblína á
einstaklingsbundin úrræði. Streitunámskeið,
hugræn atferlismeðferð, sjálfsbeiting,
hreyfing og árvekni (Mindfulness) eru
nokkur af mörgum þeim annars ágætu
úrræðum sem notuð hafa verið till að styrkja
einstaklinga til að takast betur á við streitu
og álag. Ágæti þessara úrræða hafa verið
staðfest með vísindalegum rannsóknum
þó svo að þær séu misjafnar hvað varðar
áhrif miðað við hvaða þættir eru mældir.
Þessi mikla áhersla á einstaklingsbundin
úrræði hefur orðið til þess að áherslan á að
skoða raunverulegar orsakir þess að streitan
hefur aukist á vinnustöðum hefur ekki
verið til staðar i sama mæli. Þessu má líkja
við skó sem er fullur af steinum. Í staðinn
fyrir að gera tilraun til að fjarlægja steinana
úr skónum þá aðlagar maður skóinn að
steinunum.
Sú hraða þróun sem átt hefur sér stað á
vinnustöðum, sérstaklega í störfum sem
krefjast mikils hvað varðar samskipti við
aðra starfsmenn eða skjólstæðinga, hefur
orðið til þess að vinnuskipulag hefur breyst.
Margir starfsmenn búa við aðstæður þar
sem starfið er ílla skipulagt, stuðningur
lítill, samskiptin léleg og vinnuhópurinn
hefur ekki tök á að samræma sín störf. Að
halda undir þessum kringumstæðum að
einstaklingsbundin úrræði eins og árvekni,
hugræn atferlismeðferð eða hreyfing
geti lagað þessi skipulagsmál er nokkuð
merkilegt en það er nákvæmlega það sem
hingað til hefur verið gert.
Við höfum einfaldlega verið svo upptekin af
því að einblína á þessi einstaklingsúrræði
að enginn hefur tekið eftir steinunum í
skónum. Það er náttúrulega útilokað að
hægt sé að fría sig ábyrgð á því að hagræða
starfsskilyrðum og styðja yfirmenn til þess
að þeir geti unnið vinnu sína með því að
senda starfsfólkið á streitunámskeið eða
niðurgreiða kort í líkamsrækt. Það er ljóst að
breyta verður um stefnu í þessum málum og
breyta áherslum.
Umræðan hefur breyst í Svíþjóð og
skilningur aukist á því að aðrar nálganir eru
nauðsynlegar. Þetta hefur leitt til þess að ný
reglugerð tók gildi á síðasta ári (Organisatorisk
och social arbetsmiljö (AFS 2015:4);
www.sv.se). Þessi reglugerð einblínir á
starfshætti og skilyrði á vinnustað í staðinn
fyrir að einblína á að einstaklingurinn sé
vandamálið. Áhersla er lögð á vinnustaðinn,
vinnuskilyrði og forsendur fyrir að starfsmenn
og stjórnendur geti stundað vinnu sína.
Þessi nýja reglugerð kemur til með að
hafa mikil áhrif á starfshætti stjórnenda og
skipulagningu á vinnustöðum og stuðningur
frá sérfræðingum í mannauðsdeildum og
öðrum sérfræðingum er mikilvægur í þessu
ferli.
Ábyrgð starfsmanna og
einstaklingsþættir
Áherslubreyting frá einstaklingsúrræðum til
þess að horfa frekar til skilyrða og forsenda
á vinnustað, gerir ekki einstaklingsúrræðin
minna mikilvæg. Vinnuveitandinn er ábyrgur
fyrir að skapa forsendur fyrir að starfsfólk
geti unnið sín störf og að fólk geti staðið
undir þeim kröfum sem gerðar eru til þess.
Heilsuefling á vinnustað er mikilvæg og
samkvæmt lögum á vinnuveitandi að stuðla
að umhverfi sem eflir heilsu og kemur í
veg fyrir slys og veikindi hjá starfsfólki.
Það er samt sem áður áhyggjuefni að
heilsuefling á vinnustöðum er sífellt tengd
einstaklingsþáttum eins og hreyfingu, hollu
matarræði og tóbaksvörnum. Efling hópa
og bætt vinnuskilyrði er alveg jafn mikilvæg
en þetta er að mörgu leyti nýtt viðhorf.
Það er mun einfaldara að vinna með
heilsueflingu einstaklinga og sú hugsun að
áherslubreyting verði að eiga sér stað yfir í
að bæta vinnuskilyrði kemur til með að taka
tíma. Þetta stafar meðal annars af því að
þeir þættir eru minna þekktir og aðferðirnar
nýjar og flóknar. Það er mun einfaldara að
vinna með þætti sem fólk kannast við og
virðast einfaldari. Þessi áherslubreyting
kemur til með að taka langan tíma og krefst
hugrekkis og þolinmæði.
Heilsuefling einstaklinga er alltaf jafn
mikilvæg en hún getur aldrei komið í stað
þess að huga að aðstæðum á vinnustað.
Einstaklingsmiðuð nálgun nægir ekki ein
og sér til að koma í veg fyrir streitu eða
fjarvistir vegna streitu. Við megum ekki
gleyma að heilsuefling á vinnustöðum er
sameiginlegt verkefni vinnuveitenda og
starfsmanna. Starfsmenn bera ábyrgð á
eigin heilsu og bera ábyrgð á að vera í stakk
búnir að vinna þá vinnu sem ætlast er til
af þeim. Vinnuveitandinn er að sama skapi
skyldugur til þess að skapa forsendur fyrir
því að fólk geti unnið það starf sem ætlast
er til af þeim.
Forvarnir sem miða að einstaklingum eru
mikilvægar og það eru margar nálganir
bæði andlegar og líkamlegar sem hafa góð
áhrif á líðan og heilsu. Tengsl hreyfingar og
streitu eru vel þekkt og ljóst að hreyfing er
mikilvægur þáttur forvarna og meðferðar á
streitutengdum sjúkdómum. Mikilvægasta
ástæða þess að nota hreyfingu við andlegri
streitu og streitutengdum sjúkdómum eru
þau sterku tengsl sem hreyfing hefur við
fjölmarga sjúkdóma tengdum streitu. Hér
er átt við sykursýki, hjarta- og æðasjúkdóma
og hina ýmsu verkjasjúkdóma. Regluleg
hreyfing er einn mikilvægasti þátturinn hvað
varðar forvarnir gegn þessum sjúkdómum
og er þess vegna nauðsynleg öllum þeim
sem eiga við streituvandamál að stríða.
Ef við höldum áfram að
leita skýringar í lífeðlisfræði
kvenna eða að konur skuli ekki þola
streituálag eins vel og karlmenn,
komum við ekki til með að leysa
streituvandamálin á vinnustöðum.“
56 virk.is