Ársrit um starfsendurhæfingu - 2017, Blaðsíða 73

VIRK
Fyrsti hluti bókarinnar (Overview and
Origins of Salutogenesis) er kynning á
bókinni og tilurð hennar. Lærifaðirinn Aaron
Anotonovsky, prófessor í læknisfræðilegri
félagsfræði er kynntur til sögunnar og farið
yfir kenningu hans um nálgun og skilning á
áhrifum streitu á heilsu manna. Hann beinir
sjónum að innri styrk manneskjunnar og
skilningi á því hvernig hún bregst við til að
ráða við álag og halda heilsu. Mismunandi
heilbrigði skýrist á mismunandi hæfi hennar
til að stjórna streitu (Salutogenis model of
Health). Varnarúrræðin gegn streitu, eins
og peningar, persónustyrkur, félagslegur
stuðningur og menningarlegur stöðugleiki,
auðvelda mönnum að standast ítrekað álag.
Til þess að takast á við streitu er horft til
bjargráða manneskjunnar frekar en til þeirra
þátta sem valda streitu. Í þessum hluta er
farið yfir þróun hugmyndafræði hans á
árunum 1979-1994.
Annar hluti bókarinnar (Salutogenesis:
New Directions) fjallar um það hvernig
hugmyndafræði og kenningar Anotonovsky
hafa þróast áfram eftir hans dag. Dæmi
eru tekin um það hvernig „módelið“ hans
(Salutogenis model of Health) hefur fléttast
inn í aðrar fræðigreinar sem leitast við að
skilja hvað það er sem hefur áhrif á líðan
manna (til dæmis the Margins of Resources
Model, the Self -Tuning Model of Self-Care).
Í þriðja hluta bókarinnar (The Salutogenic
Construct of the Sense of Coherence) er farið
yfir fræðilega þætti hugmyndafræðinnar með
sérstakri áherslu á lykilhugtök í kenningum
Anotonovsky. Uppspretta heilbrigðis er
skilgreind en hún byggir á skilningi eða
yfirsýn manneskjunnar á samhenginu á milli
heilbrigðis og velferðar og er lýst sem ferli til
bættrar heilsu. Anotonovsky setti fram þrjár
megin stoðir heilsueflingar og lífsgæða. Í
fyrsta lagi þekking og skilningur einstaklings
á því sem hefur áhrif á heilsu og líðan. Í öðru
lagi hæfni og trú hans á eigin getu. Í þriðja
lagi hugmyndir hans um tilgang, merkingu
og gildi þess sem um ræðir.
Í fjórða hluta bókarinnar (The Application
of Salutogenesis in Everyday Settings) er
fjallað um þætti sem stuðla að heilbrigði
og velferð í okkar daglega umhverfi. Þar
er átt við félagslegar aðstæður þar sem
einstaklingar koma saman frá litlum
einingum eins og heimili/fjölskyldu til stærri
fyrirtækja, menntastofnana og stórborga.
Hugmyndafræði Anotonovsky er víða
lögð til grundvallar uppeldisstefnum og
vinnuverndarstarfi þar sem lögð er áhersla
á að styrkja einstaklinga í að ná yfirsýn,
auka skilning, viðráðanleika og sjá merkingu
verkefna.
Fimmti hluti bókarinnar (The Application
of Salutogenesis in Healthcare Settings)
fjallar um innleiðingu hugmyndafræðinnar
innan heilbrigðiskerfisins og þær krefjandi
áskoranir sem því fylgir. Hugmyndafræði
Anotonovsky beinist að því að skoða hvers
vegna einstaklingar eru heilbrigðir, þrátt fyrir
sjúkdóma eða áföll, áherslan er á bjargráð
og að styrkja það sem heilbrigt er. Í þessum
hluta er meðal annars verið að velta fyrir
sér hvort hugmyndafræðin eigi erindi í
heilbrigðisþjónustu og í starfsendurhæfingu.
Í sjötta hluta bókarinnar (A Portal to the
Non-English Literatures on Salutogenesis)
er farið yfir það efni sem skrifað hefur verið
um hugmyndafræði Anotonovsky á öðrum
tungumálum en ensku.
Í sjöunda og síðasta hlutanum (Questions
for the Future: Dialogue on Salutogenesis)
ræða ritstjórar bókarinnar um þær áskoranir
og tækifæri sem framundan eru á sviði
lýðheilsu.
Hér er um yfirgripsmikla handbók að ræða
um rannsóknir og hugmyndafræði heilsu-
eflingar (Salutogenesis) og hvernig beita
megi henni til að stuðla að heilbrigði og
velferð í daglegu lífi. Handbókin á erindi
til þeirra sem hafa áhuga á lýðheilsu
almennt, fagfólki á sviði umhverfismála,
stjórnunar (þjónandi forysta), mennta- og
heilbrigðismála og starfsendurhæfingar svo
eitthvað sé nefnt. Sjálfur sagði Antonovsky
(1979) að skrif hans um heilbrigði og velferð
væru ætluð öllum þeim sem sannarlega vildu
auka aðlögunarhæfni sína og bæta skilning
sinn á mannlegu eðli (The Handbook of
Salutogenesis, 2017).
Starfsendurhæfing samanstendur af
læknisfræðilegri, sálfræðilegri, félagslegri
og starfstengdri virkni sem miðar að
því að endurhæfa einstaklinga aftur inn
á vinnumarkað eftir veikindi eða slys.
Einstaklingar í starfsendurhæfingu standa
frammi fyrir mörgum áskorunum í því ferli
og þurfa á styrk og bjargráðum að halda
til þess að ná heilsu og geta snúið aftur til
vinnu. Það má því segja að hugmyndafræðin
um uppsprettu heilbrigðis eigi erindi í
starfsendurhæfingu þar sem áhersla er á
þekkingu og skilning á því sem hefur áhrif á
heilsu og líðan, trú á eigin getu og hugmyndir
einstaklingsins um tilgang, merkingu og gildi
starfsendurhæfingar.
BÓKARÝNI
73virk.is