Ársrit um starfsendurhæfingu - 2017, Blaðsíða 10

atvinnurekendur séu tregari til að ráða inn
nýja starfsmenn með skerta vinnugetu.
Mikil ráðningarfesta og langur réttur til launa
í veikindum á vinnumarkaði getur þannig
haft áhrif á vilja atvinnurekenda í þessum
efnum.
Almennt miða aðgerðirnar við að byggja
upp aðstæður þar sem það borgar sig fyrir
atvinnurekendur að styðja starfsmenn sína
við endurkomu til vinnu eins fljótt og unnt er
ásamt því að stuðla að meiri sveigjanleika á
vinnustaðnum og hvatningu til að ráða inn
nýja starfsmenn með skerta starfsgetu.
Hækkandi eftirlaunaaldur
Hlutfallslega fleiri eldri einstaklingar en
yngri fara á örorkulífeyri. Með hækkandi
eftirlaunaaldri má búast við því að
einstaklingum á örorkulífeyri muni fjölga.
Þetta er staðreynd sem taka þarf tillit til.
Það er hins vegar hægt að vinna á móti
þessari þróun með aukinni vinnuvernd
og heilsueflingu bæði á vinnumarkaði og
í samfélaginu í heild sinni. Einnig getur
aukinn sveigjanleiki við starfslok komið til
móts við þá einstaklinga sem hafa getu til
hlutastarfa á seinni hluta ævinnar þó þeir
geti ekki unnið fullt starf.
Tækniþróun og auknar
kröfur á vinnumarkaði
Samkvæmt rannsókn sem gerð var meðal
öryrkja árið 2008 voru um 40% þeirra
aðeins með grunnmenntun. Þetta má
bera saman við tölur Hagstofu Íslands um
menntunarstig en samkvæmt þeim voru
árið 2008 31% fólks á aldrinum 25-64 ára
aðeins með skyldunám eða minna. Á þessu
eru ýmsar skýringar, bæði geta þau störf
sem í boði eru verið erfiðari og eins hefur
verið bent á að tækniþróun í ýmsum geirum
hefur valdið því að störfin sem ekki er krafist
neinnar menntunar fyrir eru orðin færri og
einhæfari. Á móti þessu má benda á að
tækniþróun hefur einnig búið til störf sem
gefa einstaklingum með ýmsa sjúkdóma
og skerðingar nýja og aukna möguleika á
vinnumarkaði. Þannig hafa t.d. einstaklingar
á einhverfurófi oft staðið sig mjög vel í
sérhæfðum störfum í hugbúnaðargeiranum
og aukin tækni eykur m.a. möguleika þeirra
sem hafa mjög skerta sjón til að leysa ýmis
verkefni á vinnumarkaði.
Auknar kröfur til menntunar í mörgum
störfum atvinnulífsins geta einnig orðið til
þess að einstaklingar sem hafa átt erfitt
uppdráttar í skólakerfinu eigi ennþá erfiðara
með að fóta sig á vinnumarkaði. Störfin sem
þeim bjóðast eru oft einhæf og erfið og það
getur haft þau áhrif að þeir heltast frekar úr
lestinni og fara á örorku ef við bætast aðrir
erfiðleikar sökum sjúkdómsgreininga og
heilsubrests.
Sumir halda því jafnframt fram að kröfur
atvinnulífsins til einstaklinga séu að aukast
og að sama skapi verði minna og minna
svigrúm fyrir þá sem geta ekki alla daga
uppfyllt ýtrustu kröfur. Bent hefur verið á
atvinnuauglýsingar í þessu sambandi þar
sem gjarnan er auglýst eftir svo frábærum
starfsmönnum að fáir geta speglað sig
heiðarlega í þeim kröfum sem þar eru
settar fram. Það fælir í burtu þá sem glíma
við margskonar erfiðleika og heilsubrest –
jafnvel þó þeir geti í raun lagt heilmikið af
mörkum á vinnumarkaði.
Skólakerfið og stuðningur
í námi
Ráðgjafar og sérfræðingar sem starfa
fyrir VIRK hafa bent á að algengt sé
að einstaklingar sem leita til VIRK eigi
forsögu um erfiða skólagöngu og vanlíðan
í námi. Þetta kemur einnig fram í skýrslu
Félagsvísindastofnunar HÍ um stöðu ungs
fólks á endurhæfingar- og örorkulífeyri þar
sem 74% svarenda höfðu fundið fyrir kvíða
og þunglyndi og um 58% höfðu litla trú á
sér í grunnskóla. Einnig hafði yfir helmingur
þátttakenda orðið fyrir einelti í grunnskóla.
Nærri helmingur þátttakenda taldi sig hafa
fengið lítinn eða engan stuðning í skóla frá
starfsfólki og kennurum. Þessar niðurstöður
benda til þess að hlúa þurfi betur að börnum
í skólum hér á landi og auka aðgengi þeirra
að fagaðilum eins og námsráðgjöfum,
félagsráðgjöfum og sálfræðingum.
Það kann hins vegar að vera skynsamlegt
að skoða þessi mál út frá víðara sjónarhorni
þar sem það kemur líka í ljós þegar gögn
VIRK eru skoðuð að kennarar koma
áberandi meira í starfsendurhæfingu en
aðrar háskólamenntaðar stéttir. Einnig hefur
komið í ljós að fleiri kennarar glíma við
kvíða, andlegt álag og vefjagigt samanborið
við aðra háskólamenntaða starfsmenn.
Það er því ýmislegt sem bendir til þess að
talsverður hópur bæði barna og kennara
líði ekki nægilega vel innan skólakerfisins.
Hvort orsökin liggur þar, annars staðar í
samfélaginu eða í einhverju samspili milli
skólakerfisins, fjölskyldunnar, breyttra
uppeldisaðferða og annarra stofnana
samfélagsins er erfitt að fullyrða um hér en
full ástæða er til að skoða þetta frekar og
leita lausna.

Atvinnurekendur
gegna lykihlutverki við
að koma í veg fyrir að
fjarvistir vegna heilsubrests
þróist í átt til varanlegrar
örorku. Það geta þeir gert
með öflugum forvörnum,
sveigjanleika og aðstoð við
endurkomu starfsmanna
til vinnu í kjölfar sjúkdóma
eða slysa.“
10 virk.is