Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.1996, Blaðsíða 27

grundvallarþarfir einstaklingsins
miðað við félagslegar aðstæður þ.e.
hjúskaparstétt, fjölskyldustærð o.fl.
Hlutverk almannatryggingakerfisins
er að uppfylla þessa grundvallarþörf,
þegar viðkomandi er ófær til þess
sjálfur vegna veikinda, fötlunar eða
elli, ef hann hefur ekki í önnur hús
að venda.
* í endurbættri löggjöf þarf að tak-
marka rétt heilbrigðisráðuneytis til
að vera sífellt að hræra í almanna-
tryggingalöggjöfinni með misjafn-
lega gáfulegum reglugerðum.
* Hækka þarf upphæð sjúkradag-
peninga, sem eru hlægilega lágir (kr.
15.000,- á mánuði þ.e. svipuð upp-
hæð og ráðherrar hafa í dagpeninga
á dag). Þessi lága upphæð eykur
mjög eftirspurnina í örorkubætur og
eykur þannig í raun heildarkostn-
aðinn.
* Bæta þarf starfsaðferðir Trygginga-
stofnunar við að meta minnkaða
starfsgetu til vinnu þ.e. örorku. I
Bretlandi hafa menn t.d. tekið upp
staðlað örorkumat, þar sem umsækj-
andi og heimilislæknir hans fylla út
ákveðna spurningalista, sem gefa
síðan ákveðin stig. Slíkar aðferðir
gefa í mörgum tilvikum raunsærri og
um leið réttlátari mynd af getu ein-
staklingsins en núverandi aðferðir,
sem oft eru harla tilviljanakenndar.
Gera þarf skýrari mun á læknisfræði-
legum og félagslegum vandamálum,
sem krefjast ólíkra úrræða.
* Auka þarf fræðslu í þjóðfélaginu um
rétt manna í veikindum, við örorku
og atvinnuleysi. Oft virðist það til-
viljunum háð, hvort menn leita sér
aðstoðar í félagslega- eða almanna-
tryggingakerfinu. Það getur verið
erfitt fyrir einstaklinga að átta sig á
því hvort vandamál þeirra flokkast
undir félagsleg vandamál eða læknis-
fræðileg. Astæðan er sú, að trygg-
ingalöggjöfin er orðin svo flókin, að
venjulegir menn skilja hana ekki
lengur og má þar nefna fyrirkomulag
tekjutryggingar og heimildabóta sem
er fyrir löngu er orðið úrelt og í raun
óskiljanlegt.
* Viðurkenna þarf rétt þeirra öryrkja,
sem búa við mikla læknisfræðilega
örorku (>50%) t.d. þeirra sem eru
mikið líkamlega eða andlega fatlaðir,
til að halda sínum réttindum varð-
andi ódýrari læknis- og lyfjakostnað
sem og þjálfun, þó þeir stundi
launaða vinnu. Einnig þarf að
koma í veg fyrir í slíkum til-
vikum, að menn þurfi endurtekið
að sanna fötlun sína og greiða
fyrir dýr vottorð t.d. vegna hjálp-
artækja, þjálfunar, bifreiðakostn-
aðar o.fl. Tryggingastofnun ætti
sjálf að greiða fyrir þau vottorð,
sem hún óskar eftir.
* Viðurkenna þarf rétt einstakl-
ingsins. Hvaðan kom sú hug-
mynd, að það væri ódýrara fyrir
einstakling að lifa sem er í hjóna-
bandi eða sambúð?
* Hætta verður að miða greiðslur
almannatrygginga við lágmarks-
taxta á vinnumarkaði, sem ekki
gefa raunhæfa mynd af afkomu
fólks. Endurskoða þarf upphæðir
vasapeninga þeirra sem dvelja til
langframa á stofnunum. Þessar
upphæðir era til hreinnar skamm-
ar. Tekjutengingarákvæði bóta og
eigna er gott dæmi um að mönn-
um er refsað fyrir að spara og
sýna fyrirhyggju.
* Örorkulífeyrisþegar (75% örorka
eða meiri) ættu að hafa rétt til
eingreiðslu slysabóta eins og
aðrir landsmenn (þ.e. ef örorka
þeirra vegna slyss er 10% eða
hærri). Þetta atriði hefur þegar
verið leiðrétt varðandi sjúklinga-
trygginguna.
* Stofna þarf til lyijatjónstryggingar
hjá T.R. líkt og þekkist í Svíþjóð,
Noregi og Finnlandi. Núverandi
sjúklingatrygging greiðir ekki
bætur vegna skaðlegra aukaverkana
lyfja þótt þær leiði til varanlegrar
örorku, ef lyfið er ávísað á réttum
forsendum og í réttum skömmtum.
Sjúklingar eru þarna varnarlausir og
hafa ekki aðrar leiðir í dag en að fara
í mál gegn lyfjaframleiðandanum.
* Setja þarf á stofn endurhæfinga- og
orkumatsstofnun, sem hefði það
hlutverk að annast endurhæfingu til
vinnu og mat á vinnugetu umsækj-
anda um örorkubætur. Slíkt mat ætti
að fara fram t.d. eftir að viðkomandi
væri búinn að vera á sjúkradagpen-
ingum í 1-2 ár og ef ekki er ljóst,
hvort um er að ræða örorku til lang-
frama. Upphæð sjúkradagpeninga
þarf auðvitað að hækka sbr. hér að
ofan. Stórauka þarf möguleika lang-
tímasjúkra og öryrkja til launaðrar
vinnu. Slíkar breytingar þurfa að
haldast í hendur við almennar úrbæt-
ur í atvinnumálum.
* Athuga ætti gaumgæfilega, hvort
Tryggingastofnun eigi í ríkari mæli
að taka þátt í kostnaði við og skipu-
lagi fyrirbyggjandi aðgerða í heil-
brigðismálum. Þannig væri hægt að
auka samvinnu greiðandans, þ.e.
T.R. og neytandans þ.e. sjúklingsins
t.d. í gegnum hagsmunafélög sjúkl-
inga.
* Skapa á lífeyrissjóðunum traustari
starfsgrundvöll og endurskoða þarf
ákvæði um tekjutengingu bóta, sem
í mörgum tilvikum stuðla að mjög
háum jaðarsköttum.
Sjá næstu síðu
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
27