Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.1996, Blaðsíða 46

Aratugur í ágætu starfi
Ijanúar 1986 tók Greiningar- og
. ráðgjafarstöð ríkisins sem stofn-
un á vegum félagsmálaráðuneytis við
starfsemi þeirri er áður var í Kjarvals-
húsi á Seltjarnarnesi, en þar og á
Sæbraut 2 var svo stöðin til húsa fram
til ársins 1988. Þá flutti Greiningar-
og ráðgjafarstöðin í núverandi hús-
næði að Digranesvegi 5 í Kópavogi
þar sem hún hefur yfir allgóðu rými
að ráða, sem var innréttað með þarfir
starfseminnar í huga.
A þessu tíu ára afmæli stöðvarinn-
ar sem slíkrar þótti ritstjóra mjög við
hæfi að leggja leið sína suður í Kópa-
vog og fá af fregnir nokkrar, hversu
starfsemin fer fram til fróðleiks les-
endum.
Forstöðumaður Greiningar- og
ráðgjafarstöðvarinnar frá upphafi hef-
ur verið Stefán Hreiðarsson læknir, en
hann ber alla faglega ábyrgð á starf-
seminni.
Framkvæmdastjórinn, Asgeir Sig-
urgestsson, sálfræðingur, sérhins veg-
ar um fjármálahliðina og hina daglegu
umsýslu allra rekstrarþátta.
Starfsemin fer fram á þrem hæðum
á um 1200 ferm. gólffleti. Á ann-
arri hæð er jafnframt Svæðisskrifstofa
um málefni fatlaðra á Reykjanesi til
húsa með 1/3 þeirrar hæðar og á fyrstu
hæðinni er svo Blindrabókasafn
Islands, svo nábúar eru góðir.
Þarna starfa flestar þær stéttir sem
starfa að málefnum fatlaðra, en alls
eru stöðugildi 29. Við stöðina starfa
4 sálfræðingar, 4 talmeinafræðingar,
2 iðjuþjálfar, 4 sjúkraþjálfarar, 3
félagsráðgjafar, 2 bamalæknar (annar
að vísu aðeins í 20% starfi), auk for-
stöðumanns, 8 þroskaþjálfar, þar af 2
í deildarstjórastöðum, 3 læknaritarar
og matráðskona, en stöðin er með
eigið mötuneyti.
Stefán Hreiðarsson fer svo yfir
starfsemina og hlutverkið fyrir rit-
stjóra, sem reynir að koma því áleiðis
til lesenda af vanburðugum mætti þess
sem er svo alger leikmaður í þessum
efnum.
Meginhlutverk stöðvarinnar er
greining á fötlun, en í því felst að kort-
leggja getu og vangetu hins fatlaða,
ráða í framhaldi af því í framtíðar-
horfur, á hvern hátt er hægt að hjálpa
viðkomandi með þjálfun og sérstök-
um úrræðum. Einnig þarf stundum
að leita orsaka, ef heilbrigðiskerfið
hefur ekki þegar fundið þær. Stefán
tekur það fram að í mjög vaxandi
mæli hlusti starfsmenn heilbrigðis-
kerfisins á foreldra, þegar þeir bera
fram áhyggjur sínar eða athugasemdir
varðandi börn sín og væri það vel.
Við Stefán ræddum nokkuð í
framhaldi hér af þá hugmynd
sem upp kom við síðustu lagasetningu
um málefni fatlaðra að við Greining-
ar- og ráðgjafarstöðina yrði göngu-
deild fyrir fullorðna. Stefán sagði
verkefni stöðvarinnar ærin enda þyrfti
þar að forgangsraða verkefnum eftir
mikilvægi þeirra og hinnar fjölþættu
aðstoðar sem veita þyrfti væri lang-
mestrar þörf hjá börnum fyrstu árin
eftir að fötlun þeirra uppgötvast.
Sömuleiðis væri sérþekking innan
stöðvarinnar mest bundin bömum og
ungmennum. Stöðin hefði því ekki
talið sig geta sinnt einnig greiningu
fullorðinna að óbreyttu.
Ef af því yrði þyrfti til að koma
viðbótarstarfslið með sérþekkingu á
þeim sviðum. Stefán ræddi því næst
um fötlunarhugtakið og mismunandi
notkun þess. Þróunin er sú að líta á
fötlun sem félagslegar afleiðingar af
vandamáli viðkomandi. Samkvæmt
þessu líkani er gerður greinarmunur
á sjúkdómi, hömlun og fötlun. Sjúk-
dómur getur leitt til hömlunar, ef hann
skilur eftir sig varanlegar afleiðingar.
Hömlun leiðir hins vegar því aðeins
til fötlunar, að um sé að ræða varan-
lega röskun á félagslegri stöðu og þörf
fyrir víðtæka langvinna aðstoð. Hann
nefndi dæmi um geðsjúkdóm annars
vegar og geðfötlun hins vegar. Geð-
sjúkur einstaklingur er ekki geðfatl-
aður, nema sjúkdómurinn sé á því stigi
að viðkomandi þurfi víðtæka félags-
lega aðstoð, en ekki ef viðkomandi
gengur að störfum sínum og er sjálf-
stæður í daglegu lífi, þó hann þurfi
reglubundna læknis- og lyfjameðferð.
Stefán ræddi um þann mun hömlunar
og fötlunar, að hinn fatlaði spjarar sig
ekki félagslega og í daglegu lífi án
fjölþættra hjálparaðgerða.
Hann ræddi ýmsar hamlanir sem
ekki féllu undir fötlunarhugtakið
samkvæmt þessu. Lesblinda og stam
væru dæmi um hamlanir, sem gætu
t.d. takmarkað náms- og starfsval, en
skerða ekki möguleika til sjálfstæðis.
Fleiri hugleiðingar Stefáns hér um
náði ritstjóri ekki að festa á blað
en vissulega væri skemmtilegt að fá
Stefán einhvern tímann til að reifa
skoðanir sínar á þessu sem fleiru hér
í Fréttabréfinu.
Þá fór Stefán nokkrum orðum um
feril þess starfs sem fram fer á stöð-
inni. Allt hæfist þetta á því að barni
eða ungmenni væri vísað á stöðina.
Sú krafa er gerð af hálfu stöðvarinnar
að til grundvallar liggi frumgreining
sem staðfesti þau þroskafrávik sem
benda til fötlunar. Frumgreiningin
getur farið fram á sjúkrahúsum, hjá
læknum, fræðsluskrifstofum, Heym-
ar- og talmeinastöð ríkisins eða sér-
fræðingum dagvistarstofnana. Stef-
án vildi hér koma því að, að erlendar
rannsóknir hefðu sýnt, að ef frá væru
talin börn með augljósa fötlun við
fæðingu þá uppgötvaðist fötlun helzt
þannig að grunur vaknaði hjá foreldr-
umumaðekki værialltmeðfelldu. I
þessu sambandi sagði Stefán það
staðreynd að foreldrar ættu oft erfitt
uppdráttar með að finna hljómgrunn,
þegar svo stæði á. Vissulega hefði þar
orðið á breyting til batnaðar en betur
mætti ef duga skyldi. Ferli meðhöndl-
unar fer svo eftir aldri viðkomandi
sem leitar til stöðvarinnar.
Fyrir börn undir leikskólaaldri er
bein þjónusta þ.e. böm í Reykjavík
og nágrenni koma í reglubundnar
heimsóknir á leikfangasafn stöðvar-
innar, fá sína sjúkraþjálfun og hitta
46