Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.1996, Blaðsíða 50

• f B RENNIDEPLI
Erindin eru æðimörg sem inn til
okkar berast og ævinlega reynt
sem bezt að bregðast við þeim, þó
ekki verði alltaf af sá árangur sem við
helzt vildum sjá. Oft er það svo að
við erum beðin um viðbrögð við ýms-
um ákvörðunum stjórnvalda og fáum
jafnvel ákúrur nokkrar fyrir aðgerðar-
leysi, þegar við þó höfum brugðist
hart við löngu áður en að framkvæmd
kom. Svo var t.d. á liðnum vetri þegar
lækkun heimildabóta kom til fram-
kvæmda 1. marz að þá undraðist fólk
þá aðgerð, þó við hefðum þegar við
framlagningu fjárlagafrumvarps mót-
mælt harðlega og með áberandi hætti
fyrirhugaðri lækkun heimildabóta í
enn ríkara mæli en varð þó raunin á
við afgreiðslu fjárlaga endanlega.
Glöggur maður í öryrkjahópi sagði að
við skyldum ekki láta okkur þetta á
óvart koma í öllum þeim endalausa
fréttaflaumi sem yfir skylli dag hvem,
enda væri sín reynsla sú að þá fyrst
tæki fólk við sér þegar framkvæmt
væri, þegar hver og einn fyndi á eigin
skinni hvað til síns friðar heyrði. Efa-
laust er þetta svo um okkur öll, en
okkur þykir oft lakara þegar við erum
beint þeim sökum borin að hafa
hreinlega á verði sofið, þegar margra
vikna barátta gegn aðgerðum liggur
að baki. Hins vegar dregur ritstjóri
ekkert úr nauðsyn þess að halda okkur
vel við efnið og sjá til þess að upplýsa
okkur um hvaðeina sem öndvert fer,
því engan veginn erum við undanþeg-
in góðri gagnrýni.
*
Margir öryrkjar hafa hingað haft
samband, þegar þeir hafa yfir
þann þröskuld komizt að verða löggilt
gamalmenni eins og það er stundum
orðað. Ástæða þessa er yfirleitt tví-
þætt. Annars vegar bregður mönnum
nokkuð í brún og það að vonum þegar
í ljós kemur að upphæð tekjutrygging-
ar hefur lækkað um yfir 800 kr. og
engin von að fólk uni því þegjandi og
leiti eftir skýringum. Sannleikurinn
auðvitað sá eins og einn ágætur fyrir-
spyrjandi orðaði svo ljóslega: “Ekki
lagast örorkan þó við aldurinn þegar
alls kyns ellihrumleiki fer á að sækja
í ofanálag.” Hins vegar er svo bif-
reiðagjaldið sem þeir sem njóta
örorkulífeyris eða örorkustyrks eru
undanþegnir en ekki ellilífeyrisþegar,
þannig að með lækkaðri tekjutrygg-
ingu, lægri tekjum fylgja svo viðbót-
arútgjöld ef viðkomandi á bifreið. Til
skamms tíma var það svo að upphæðir
bóta voru nákvæmlega þær sömu hjá
lífeyrisþegum hvort sem um var að
ræða öryrkja eða aldraða. I tíð fyrrum
heilbrigðisráðherra varð svo á sú
breyting að tekjutrygging aldraðra var
lækkuð og það bil síðan haldist.
Landssamband aldraðra krafði ráðu-
neyti og Tryggingastofnun skýringa
hér á en þau svör öll voru afar mikið í
“af því bara” stíl, enda augljóst að hér
var um beina sparnaðaraðgerð að
ræða án allra fullgildra raka. Þungur
verður sá róður ef reyna á að leiðrétta
þennan óeðlilega mismun, en hingað
til daufheyrzt við öllu slfku þegar á
hefur verið knúið. Þegar enn er þrengt
að er varla við því að búast að ein-
hverjar þær leiðréttingar fáist er leitt
geta til aukinna útgjalda, en engu að
síður ber okkur að vekja verðuga
athygli hér á og freista þess að fá fram
úrbætur. Trygginganefnd bandalags-
ins sem nú er að störfum mun rneðal
margra annarra réttlætismála koma til-
lögum um þetta áleiðis til endurskoð-
unarnefndar almannatrygginga.
*
Meðal þess sem trygginganefnd
bandalagsins er að fást við
varðar örorkumat og framkvæmd
þess. Alveg sérstaklega vill nefndin
láta fara ofan í saumana á því hvers
vegna 65% mat til örorku gefi jafnlítið
og raun ber vitni : þ.e. örorkustyrk
aðeins sem er eins og fólk veit 3/4
grunnlífeyris og það er hreinlega allt
og sumt. Margir hafa haldið því fram
að einmitt þetta valdi þeirri ásókn
fólks með skerta starfsgetu í að fá
75% sem raun ber um vitni. Eðlilegt
væri ef 65% örorkumat á að segja rétta
sögu, gefa rétta mynd af ástandi hvers
einstaks, að það mat gæfi möguleika
á a.m.k. fullum grunnlífeyri og tekju-
tryggingu í stað þeirrar hungurlúsar,
sem þó svo rnikil örorka sem 65 %
matið hlýtur að gefa til kynna, færir
örorkuþegum. Oft er spurt um það
hversu á því standi að örorkulífeyris-
þegum fjölgar svo ört sem raun ber
vitni. Eðlilega kemur þar margt inn í
myndina en nefna má almennt erfið-
ara þjóðfélagsástand og viðvarandi
atvinnuleysi en eðlilega hefur það haft
sínar alvarlegu afleiðingar fyrir alltof
marga með minnkaða möguleika til
hvaða starfs sem er. Hér ber brýna
nauðsyn til að finna einhveija eðlilega
millileið, þannig að það fólk sem
metið er til 65% örorku, sem er
auðvitað hreint ekki lítið, fái úr býtum
borið í tryggingakerfinu önnur og
betri kjör en boðið er upp á í dag. Þess
ber þá um leið að geta að tekjuteng-
ingin er svo rækilega niðurnjörvuð
varðandi allar bætur að öll tekjuöflun
65% öryrkja mundi skila sér svo
sannarlega í skertum bótum, svo ekki
þyrftu menn að hafa áhyggjur af
óþarfa austri hvað þetta varðar.
*
Að mörgu þarf sannarlega að huga
á vettvangi okkar fólks, ekki sízt
þegar ýmsar beinar aðgerðir eru í
gangi, sem beinlínis þrengja og skerða
hag þess. Stundum þykir okkur hér
sem alltof lítill árangur verði af amli
okkar og vaknar þá um leið spuming
um það, hvort við náum ekki að standa
nógu vel í ístaðinu í hinum ýmsu
málum er að höndum bera. Á hitt ber
að líta að langflest þessara atriða
varða löggjöf og reglugerðir, sem oft
er hægara sagt en gert að fá fram
breytingar á til hagsbóta fyrir okkar
fólk, eftir að settar hafa verið. Eitt
þeirra atriða sem erfið hafa reynzt
okkur til úrbóta, hvað þá úrlausnar,
varðar hina félagslegu aðstoð félags-
málastofnana við okkar fólk. Eins og
menn vita þá er öll slfk aðstoð, hvers
eðlis sem hún kann að vera, sett á
launamiða fólks og meðhöndluð sem
slík í skattalegu tilliti. Gildir þá einu
hvort um er að ræða reglulega viðbót-
araðstoð við fólk eða sértæka neyðar-
aðstoð, jafnvel til að bæta fyrir ákveð-
ið tjón hjá viðkomandi, sem ekki fæst
á annan veg bætt eða þá að um sér-
staka aðstöðusköpun viðkomandi er
að ræða á ýmsan veg. Allt er þetta fært
50