Fjölrit RALA - 10.05.1992, Síða 46

JARÐRÆKTARDEILD
Latneskt heiti íslenskt heiti
Aporrectodea caliginosa (Savigny) Sandáni
Dendrobaena octaedra (Savigny) Svarðáni
Dendrodrilus rubidus (Savigny) Moldáni
Lumbricus rubellus Hoffmeister Garðáni
6. tafla. Tegundir ánamaðka í lúpínubreiðum í Heiðmörk.
og ýmis jarðvegsskilyrði. Þessar mik-
ilvægu upplýsingar ættu að geta kom-
ið að notum í landgræðslustarfi hér á
landi. Vísindasjóður styrkir þessar
rannsóknir.
Tekin voru jarðvegssýni í tveimur
lúpínubreiðum í Heiðmörk við
Reykjavrk á tímabilinu júní-september
1991. Sýnin voru tekin einu sinni í
mánuði í þrem reitum, þ.e. í jaðri
breiðanna, í miðju þeirra þar sem lúpín-
an er nær einráð og þar sem breiðurnar
hafa gisnað eða eru alveg horfnar.
Einnig voru tekin sýni í mel utan við
breiðurnar. í lúpínubreiðunum finnast
fjórar tegundir ánamaðka (6. tafla) en
þessi svæði geta talist tegundaauðug
miðað við aðstæður.
Framleiðsla ánamaðka er mjög mikil á
öllum þroskastigum og er þéttleiki og
lífþyngd fánunnar mest í elsta og mið-
hlutabreiðanna. Heildarfjöldi ungviðis
og egghylkja er mikill borið saman við
fjölda fullorðinna dýra. Afföll eru því
mikil hjá ungviðinu en á þessu stigi er
ekki vitað hvaða þy ngdarflokkar verða
harðast úti.
Töluverður munur er á tegundasam-
setningu, vexti og viðkomu ánamaðka
þar sem lúpínubreiðan er samfelld og á
svæðum þar sem hún er að nema land.
Fjöldi A. caliginosa og L. rubellus er
lítill í jaðri lúpínubreiðanna. Hlutfall
þessara tegunda eykst þar sem lúpínan
myndar samfelldar breiður en þær haf-
ast venjulega við í frjósömum jarðvegi
(11. mynd).
Hlutfall D. octaedra og D. rubidus er
hátt þar sem lúpína hefur nýlega numið
land í Heiðmörk. Þær finnast í yfir-
borði jarðvegsins og lifa í náinni snert-
ingu við lífrænar leifar sem þar falla til.
Bendir það til þess að tegundirnar séu
dugandi landnemar á næringarsnauð-
um svæðum og má telja þær afar mik-
ilvægar við jarðvegsmyndun á svæð-
inu, sérstaklega í jaðri lúpínubreið-
anna.
Greinilegt er að ánamaðkar geta fylgt
fljótt í kjölfar alaskalúpínu þegar hún
nemur land á ógrónum og næringar-
snauðum svæðum. Þetta gerist ef þeir
eru til staðar í næsta umhverfi. Flutn-
ingur ánamaðka í ný landgræðslu-
svæði, þar sem langt er í næstu gróður-
lendi og dýralíf sem þar hrærist, getur
því haft mikla þýðingu fyrir jarðvegs-
fánu og -flóru, hringrás næringarefna
og eðlisbyggingu jarðvegs. Anamaðk-
ar eru einnig mikilvæg fæða ýmissa
fuglategunda og geta því átt þátt í að
auka frjósemi og fjölbreytni lífríkis á
landgræðslusvæðum.
Hólmfríður Sigurðardóttir
Landnám birkis
Frá árinu 1987 hafa staðið yfir á Rala
rannsóknir á landnámi birkis. Þær hafa
verið styrktar af Vísindasjóði og Land-
græðslu- og landverndaráætlun III.
Landgræðsla ríkisins hefur lagt þeim
mikið lið og einnig hafa þær notið
stuðnings Skógræktar ríkisins. Mark-
mið rannsóknanna var að kanna áhrif
mismunandi svarðar- og jarðvegsskil-
yrða á spírun fræs og afföll ungplantna.
Við sáningu birkifræs á víðavangi er
nauðsynlegt að þekkja í hvers konar
land er vænlegt að sá.
Niðurstöður sýndu að svarðargerð
hafði mikil áhrif á spírun fræs. Á þurr-
um svæðum á algrónu landi var spírun
nánast engin nema þar sem gróðurlag
var þynnra en 1 sm. Á rökum stöðum
var spírun yfirleitt góð en þar spíraði
fræið í mosalagi. Þar sem svörður hafði
verið fjarlægður var spírun í flestum
tilfellum mikil. Sáningartími hafði mik-
il áhrif á heildarspírun og á spírunar-
mynstur. Haustsáning gaf yfirleitt meiri
11. mynd. L. rubellus í lúpínusinu. Mikið er af tegundinni þar sem lúpína
myndar samfelldar breiður. (Ljósm. Hólmfríður Sigurðardóttir, 1991.)
44