Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1980, Qupperneq 14

12 ÍSLENZKAR LANDBÚNAÐARRANNSÓKNIR
ur tegunda finnst ætíð saman. Liggur þá
beinast við að ætla, að þær tegundir fylgist
að og skapi samfélag innbyrðis, sem lík-
astar kröfur gera til lífsins, og jafnframt,
að þau tilteknu lífsskilyrði séu hagstæðari
þeim en öðrum tegundum, sem því skipi
sér saman á öðrum stöðum. Sem dæmi má
nefna móa- og mýragróður. Tegundir
mýrarinnar, sem dafna þar vel, fá
naumast vaxið í þurru mólendinu né
móaplönturnar í vætu mýrarinnar. Þar
virðist rakinn í jarðveginum ráða úrslitum
um samsetningu gróðurfélaganna. Þó
verður að geta þess, að til eru tegundir,
sem svo virðist óháðar ytri skilyrðum, að
þær geta sætt sig við nær hvaða umhverfi,
sem er, og finnast því í langflestum gróð-
urfélögum. En ef betur er að gætt, finnst
fyrr eða síðar það félagið, sem þær una sér
bezt í, enda þótt þær firrist ekki hin félögin
með öllu.
Af því, sem hér er rakið, má ljóst vera,
að lík samfélög plantna verða til á
svæðum, þar sem gróðurskilyrði eru lík
eða hin sömu. Vert er að taka fram, að þótt
hér hafi verið rætt um tegundir plantna,
þá er það oft svo, að það er ekki tegundin
sem slík, er sækir eftir tilteknu umhverfi,
heldur það, sem kalla má lífmynd plönt-
unnar. Margar ólíkar tegundir geta heyrt
til sömu lífmyndar; t. d. eru smárunnar
allir sama lífmyndin, enda þótt tegund-
irnar séu ólíkar. Lífmyndirnar eru fram
komnar við líkar kringumstæður, og því
getur ólíkar tegundir sömu lífmyndar
verið að finna hverjar innan um aðrar.
Þau lífsskilyrði, sem koma til greina,
þegar plönturnar skipa sér saman í gróð-
urfélög, eru helzt efni og eðli jarðvegs,
rakastig, skjól og birta, þ. e. a. s. innan
þeirra marka, sem loftslag og þá einkum
hiti og úrkoma setja. A líkan hátt verður
ólíkur gróður í mismunandi hæð yfir sjó,
enda þótt í sama landi eða gróðurbelti sé.
En innan þeirra marka, sem loftslagið
setur, er samt gróðurinn ólíkur á nær-
liggjandi stöðum, og svo virðist sem einn
sterkasti þátturinn, sem skapar ólík
gróðurlendi hvert við annars hlið, sé
rakastig jarðvegsins, enda þótt vitanlega
komi fleira til greina. Getið var um gróð-
urbreytingar, sem verða eftir hæð yfir sjó.
Almennt má segja, að lífsskilyrði breytist
þannig með hæð, að hiti lækkar, en
úrkoma eykst eftir því, sem ofar dregur.
V erða þannig oft skýr mörk milli hálendis-
og láglendisgróðurs. Láglendistegundirn-
ar nema staðar í tiltekinni hæð, og há-
fjallaplönturnar finnast vart um neðan-
verðar hlíðar, enda þótt svo virðist, að þar
væru þeim búin betri kjör en á heimaslóð-
um sínum.
En hvar sem litið er á gróðurfélög, sést,
að miklu getur munað á magni tegund-
anna innbyrðis, bæði fjölda þeirra og
vexti. Kemur þar margt til, sem ekki verð-
ur rakið hér. Nokkrar tegundir gefa gróð-
urfélaginu svip, eru með öðrum orðum
drottnandi, bæði í gróðursvip og magni.
Þó fer það hvergi nærri ætíð saman, að
sama tegundin eða tegundirnar séu sam-
tímis mestar í gróðursvipnum og þeki
mest afyfirborðinu. Vel getur og verið, að
einstakar tegundir séu einkennistegundir
einhvers gróðurfélags, þótt þær séu bæði
fáar og strjálar, en þær eru þá bundnar við
umrætt gróðurfélag og finnast ekki í
öðrum.
I hverju gróðurfélagi eru að jafnaði
mismunandi hæðarlög í gróðrinum,
gróðurlög, sem þau þá kallast. Eru þau að
jafnaði flest fjögur og kallast trjálag,
runnalag, graslag og svarðlag eða mosa-
lag. Nöfnin skýra sig nokkurn veginn