Bændablaðið - 24.09.2020, Blaðsíða 4

Bændablaðið | Fimmtudagur 24. september 20204
FRÉTTIR
Landssamtök sauðfjárbænda segja afurðaverð 2020 mikil vonbrigði:
Segja tækifæri til að hagræða í slátrun,
vinnslu og markaðssetningu
– Forstjóri SS segir að til að hækka verð þurfi að vera hóflegur skortur á vörunni
Í fyrstu útgáfum af verðskrám
sláturleyfishafa, vegna sauð­
fjár slátrunar 2020, var lands­
meðaltalshækkun á afurðaverði
til bænda 6,4 prósent frá síðasta
ári, eða reiknað meðalverð upp á
499 krónur á kíló dilka. Fljótlega
eftir að allar verðskrár höfðu
verið birtar bárust uppfærslur á
þeim frá tveimur sláturleyfishöf­
um. Eftir þær hækkanir stendur
reiknað meðalverð í 502 krónum,
sem er hækkun um 7,1 prósent.
Byggja þeir útreikningar á
útkomunni úr síðustu sláturtíð.
Lands samtök sauðfjárbænda (LS)
höfðu í ágúst gert kröfu um að
afurðaverð til bænda færi í 600
krónur á kílóið að lágmarki í ágúst
og byggði hana meðal annars á
almennri verðlagsþróun í landinu.
Til samanburðar má nefna að
árið 2019 var 16,7 prósent lands­
meðaltalshækkun frá 2018, eftir
þær uppbætur sem þá skiluðu sér
í verðskrár.
Forsendur fyrir meiri hækkunum
Guðfinna Harpa Árnadóttir, for­
maður LS, segir mikil vonbrigði að
það afurðaverð sem fram er komið
sé ekki hærra. „Það eru, að okkar
mati, forsendur fyrir meiri hækkun
til sauðfjárbænda. Ef fer sem
fram horfir þá munum við áfram
sjá verulegan samdrátt í greininni.
Það má segja að við séum að horfa
á fjórða árið í röð þar sem mörg
bú munu hafa mjög takmarkaða
launagreiðslugetu. Nú er staðan sú
að hjá mörgum bændum er ekki af
neinu að taka og þá er ljóst hvert
mun stefna,“ segir Guðfinna Harpa.
Ýmsir hafa furðað sig á því að
afurðastöðvarnar geti ekki boðið
betur, sérstaklega vegna þess að
löngum hefur verið talað um að
þær séu nú í eigu sauðfjárbændanna
sjálfra og því ætti að vera til stað­
ar skilningur á stöðu greinarinnar.
Guðfinna Harpa segir málið ekki
svo einfalt að sauðfjárbændur eigi
afurðastöðvarnar. „Þær eru ólíkar að
uppbyggingu, eigendasamsetningin
ólík og sauðfjárbændur í miklum
minnihluta stjórnarmanna í þessum
félögum.“
Kallað eftir skýringum
afurðastöðvanna
Að sögn Guðfinnu Hörpu hafa LS
kallað eftir því að afurðastöðvarnar
komi fram og skýri stöðuna; hvers
vegna ekki náist fram leiðrétting
á afurðaverði. „Við vitum að á
undanförnum misserum hafa orðið
grundvallarbreytingar á tollvernd
sem breyta miklu varðandi stöðu
afurðastöðvanna gagnvart verslun­
inni. Verðþróun lambakjöts á smá­
sölumarkaði hefur ekki fylgt þróun
vísitölu neysluverðs og ekki má síðan
gleyma þeim áhrifum sem COVID­19
hefur haft með beinum hætti á rekstur
afurðastöðva og ekki síður þróun á
mörkuðum hér á landi og erlendis.
Við ítrekum það hins vegar að það
eru fyrst og fremst stjórnendur afurða­
stöðvanna sem þurfa að stíga fram og
skýra stöðuna og hvað þarf til, til þess
að afurðaverð á lambakjöti verði það
sem það þarf að vera til að rekstur
sauðfjárbúa gangi upp.
Sendar voru fyrirspurnir til
þriggja af stærstu sláturleyfis­
höfunum, þar sem óskað var
eftir viðbrögðum við þessu ákalli
LS. Steinþór Skúlason, forstjóri
Sláturfélags Suðurlands, segir í sínu
svari að félagið hafi farið varlega í
að segja til um framtíðina því hún
sé um margt óviss. „Breyting í fram­
boði eða verði á einni kjöttegund
– sama hvort hún er innlend eða
innflutt – hefur áhrif á aðrar.
Um kindakjöt gildir sama og um
allar aðrar vörur. Til að hækka verð
þarf að vera seljendamarkaður sem
kallað er, þ.e. hóflegur skortur á
vörunni.
Svo gildir það um flestar vörur
að hærra verð dregur úr eftirspurn.
Verðhækkun getur því minnkað inn­
landssölu svo mikið að auka þurfi
útflutning aftur sem dregur þá niður
verð,“ útskýrir Steinþór.
Rekstur afurðafyrirtækja
verið þungur
Ágúst Torfi Hauksson, fram­
kvæmda stjóri Norðlenska, segir
stöðuna vera þannig að kostnaður
við rekstur framleiðslufyrirtækja í
kjötgeira hafi hækkað mjög mikið
umfram verðlag á síðustu árum,
til dæmis hafi laun og flutningar
hækkað langt umfram verðlag.
Þetta hafi meðal annars valdið því
að rekstur afurðafyrirtækja hefur
verið þungur undanfarin ár.
„Það er því alveg ljóst að þótt
verð á lambakjöti til dæmis hefði
haldið í við verðlag væri samt ekki
um það ræða við þessar aðstæður að
verð til bænda hefði getað gert það
– afkoma afurðastöðva er ekki slík
að þær geti tekið á sig fyrrgreindar
kostnaðarhækkanir í meiri mæli en
verið hefur. Það verður ekki betur
séð þegar horft er heilt á geirann
að afurðastöðvarnar hafi tekið á sig
talsvert af þessum kostnaðarhækk­
unum undanfarinna ára en þol til
að ganga lengra í þeim efnum er
lítið sem ekkert,“ segir Ágúst Torfi.
Hann bætir við, að ofan á það leggist
svo að verðþróun á lambakjöti hafi
ekki fylgt annarri verðlagsþróun,
sem sé í raun afleiðing offramboðs
á markaði. „Á árinu 2019 og fram
til dagsins í dag hefur verð lamba­
kjöts hins vegar hækkað umfram
verðlag. Aðstæður hafa verið á þá
lund að unnt hefur verið að þokast
í átt til leiðréttingar á verði lamba­
kjöts. Vonandi getur sú þróun haldið
áfram, þó það sé því miður alls ekki
auglóst á þessum óvissutímum.“
Skúli Þórðarson, sauðfjárbóndi
og framkvæmdastjóri Sláturfélags
Vopnfirðinga, telur að ekki þurfi
að fækka fé meira – innanlands­
markaðurinn sé kominn í jafnvægi.
Hann telur að með því að halda
framleiðslunni í samræmi við sölu,
sé smám saman hægt að auka virði
sauðfjárafurða svo bændur beri meira
úr býtum. „Svo þarf að hækka afurða­
verðið um tíu prósent á ári þar til að
framleiðslukostnaði er náð. Það tekur
þrjú ár í viðbót; úr 500 krónum á kíló­
ið í 550, síðan í 610 krónur og loks
670 krónur,“ segir Skúli.
Ágústi Andréssyni, forstöðu manni
Kjötafurðastöðvar Kaup félags Skag­
firðinga, var einnig send fyrirspurn en
svör hafa ekki borist.
Tækifæri til hagræðingar
og sóknar
Þegar Guðfinna Harpa er spurð út
í sjónarmið bænda um hver vanda­
mál greinarinnar séu – og mögu­
legar leiðir út úr þeim – segir hún
að vandamálin séu margþætt. „Það
eru flestir sammála um að það séu
tækifæri til að hagræða í slátrun,
vinnslu og markaðssetningu. Hluti
af vandanum er sá að við höfum enga
aðkomu að verðmyndun á markaði.
Eins og kerfið er uppbyggt í dag þá
geta allir aðilar í virðiskeðjunni tryggt
sína afkomu meðal annars með því að
lækka afurðaverð til bænda. Það geta
ekki talist eðlileg viðskipti.“
Verðum að tryggja viðunandi
afkomu og meiri stöðugleika
„Í þessu umhverfi leita bændur nýrra
leiða. Fyrir suma eru tækifæri sem
felast í því að selja beint til neytenda
og jafnvel taka yfir hluta af fram­
leiðsluferlinu frá slátrun til smásölu.
Þetta mun aukast og er af hinu góða.
En samt sem áður verðum við að
tryggja heilt yfir að afkoma í sauð­
fjárrækt sé viðunandi og ekki síður
að við búum við meiri stöðugleika
og fyrirsjáanleika en verið hefur,“
segir Guðfinna Harpa enn fremur.
/smh
Ágúst Torfi Hauksson, framkvæmda­
stjóri Norðlenska. Mynd / Aðsend
Guðfinna H. Árnadóttir, formaður LS.
Mynd / smh
Fáir erlendir ráðunautar á landinu í sumar:
Ráðgjafarmálin leyst með innlendum
ráðunautum og fjarfundum
Síðasta heimsóknin fyrir lokun
var 9.–11. mars þegar Annichen
Eriksen, ráðunautur í lífrænum
vörnum í gróðurhúsum, kom frá
Noregi. Karvel L. Karvelsson,
fram kvæmdastjóri RML, segir
að eftir að ferðalög voru heimiluð
aftur 15. júní með þeim skilyrð­
um að ferðamenn færu í skimun,
hafi Benny Jensen kartöfluráðu­
nautur komið frá Danmörku
dagana 22.–25. júní.
„Hann fór í skimun í Danmörku
fjórum dögum fyrir komu og svo
aftur við komuna til landsins.
Benny heimsótti kartöflubændur
og fóru samskipti fram utandyra
án snertinga eða návígis. Benny
kom aftur í byrjun ágúst og mun
aftur fara í skimun í Danmörku, en
eins og staðan er núna er ekki krafa
um skimun við komu hingað frá
Danmörku,“ segir Karvel.
Hollenskur paprikuráðunautur
var á landinu í júlí
„Chris Verberne papriku­
ráðunautur kom hingað frá
Hollandi 19. júlí og heimsótti
paprikubændur. Hann fór í skimun
fyrir komu og aftur við komuna til
landsins. Hann fór inn í gróðurhús
og var þá í hlífðarfatnaði vegna
plöntusóttvarna og þar að auki
með andlitsgrímu og fylgdi
eðlilegum sóttvarnarvenjum,“
segir Karvel og bendir á að í
öllum tilfellum heimsókna sé vilji
einstakra bænda kannaður og þeir
upplýstir fyrirfram um sóttvarnir
og varúðarráðstafanir.
Óvissa um framhald
heimsókna
„Fyrirhugaðri heimsókn Annichen
Eriksen í ágúst var frestað fram
í nóvember og ákvarðanir um
framhald heimsókna verða teknar
fljótlega og þá tekið mið af þörf
og áhættu.
Einn íslenskur aðili kom svo
frá Svíþjóð og dæmdi á einni
kynbótasýningu en fór í grein­
ingu áður.
Öllum öðrum komum hefur
verið frestað og hefur þá verið
leyst með okkar ráðunautum þar
sem hægt hefur verið að koma því
við í gegnum fjarvinnslu.
Þetta hefur bjargast hingað til
og ekki er vitað til þess að neinar
greinar hafi orðið fyrir tjóni. Fyrst
og fremst eru þetta ráðunautar sem
koma vegna inni­ og útiræktunar
á grænmeti og blómum.
Við munum fylgjast með
ástandinu áfram og endurmeta það
í ljósi aðstæðna,“ segir Karvel. /smhKarvel L. Karvelsson, framkvæmdastjóri RML.
Breytingar frá 2019
Sláturleyfishafi Lömb Fullorðið
SS 8,5% -2%
NL 6,4% 0%
SAH 9% 0%
KS og SKVH 6% 18,5%
Fjallalamb 5,7% 8,6%
SV 8,5% 0%
Landsmeðaltal 7,1% -0,83%
Verð 2020
Sláturleyfishafi Lömb Fullorðið
SS 505 kr. 121 kr.
NL 490 kr. 111 kr.
SAH 503 kr. 115 kr.
KS og SKVH 508 kr. 139 kr.
Fjallalamb 483 kr. 122 kr.
SV 507 kr. 117 kr.
Landsmeðaltal 444 kr. 124 kr.