Studia Islandica - 01.06.1970, Side 15

13
þurftu ekki að skáka í skjóli horfinnar frægðar. En því hafði
fáum árum fyrr verið haldið fram við Hafnarháskóla, að
Islendingar ættu engar áhugaverðar bókmenntir eftir siða-
skipti.1 Nú dugði ekki lengur að halda slíkri skoðun á loft,
íslenzkum samtímabókmenntum hafði verið rutt til rúms í
heimsbókmenntunum. Augu manna höfðu lokizt upp fyrir
Islandi nútímans, og nú var leiðin greiðari þeim íslenzkum
rithöfundum, sem á eftir komu.
Þeir Jóhann og Gunnar voru einnig fnrmkvöðlar að öðru
leyti. Fjalla-Eyvindur var fyrsta íslenzka verkið, sem kvik-
myndað var, og Saga Borgarættarinnar fyrsta kvikmynd
gerð á Islandi. Þriðja íslenzka verkið, sem kvikmynd var
gerð eftir, var Hadda Padda Guðmundar Kambans.
Leið Jónasar Guðlaugssonar lá inn Noreg. Þar kom út
eftir hann 1911 ljóðabókin Sange fra nordhavet. Meginstofn
þeirrar bókar eru ljóð, sem áður höfðu hirzt á íslenzku í ljóða-
bókinni Dagsbrún, en Jónas síðan þýtt sjálfur á norsku. Þótt
þessari bók væri vinsamlega tekið í Noregi,2 kaus Jónas að
1 Sjá Sunnanfara, apríl 1895, þar sem Þorsteinn Gíslason segir ítar-
lega frá þessu máli, sem milda reiði vakti meðal Islendinga í Kaup-
mannahöfn. Sjá ennfremur grein Alexanders Jóhannessonar um Þor-
stein Gíslason í Andvara 1945, en þar segir á bls. 6: „Hugðist hann [Þor-
steinn] að kanna islenzkar hókmenntir síðari alda og vildi semja ritgerð
um þær til meistaraprófs . . . En heimspekideild neitaði honum um að
velja slíkt viðfangsefni. Þorsteinn skrifaði kennslumálastjórn Dana um
þetta 2. fehr. 1895 og fékk svar 8. marz. Var þar sagt, að ekki mætti hafa
íslenzkar bókmenntir eftir 1750 að sérstakri námsgrein: „Þetta hefur
aldrei verið leyft, og enginn námsmaður hefur fyrr beðið um slikt. Há-
skóladeildin, sem samkv. opnu hréfi 10. ág. 1848 ákveður þær kröfur,
sem gerðar eru til hvers einstaks manns við meistaraprófin, hefur við
þessi próf í norrænu aldrei lagt neina áherzlu á þær bókmenntir, sem
hafa smám saman komið upp á Islandi síðan þekking á og smekkur fyrir
fornum bókmenntum svo að segja steindó, sem varð hér um bil um 1500.
Forníslenzkar bókmenntir eru að sjálfsögðu ein allra mikilvægasta grein
norrænnar málfræði, en nýíslenzku bókmenntirnar eftir hérumbil 1500
hafa mjög lítið gildi fyrir þessa vísindagrein í heild sinni.“ “
2 Guðmundur Hagalín 1966, 19, en þar segir: „Þessari hók var mjög
vel tekið, og var hún fyrsta skáldritið, er íslenzkur höfundur gaf út á
Norðurlandamáli, sem fékk verulega góða dóma.“