Studia Islandica - 01.06.1970, Síða 19

17
1 nóvemberhefti danska tímaritsins Tilskueren árið 1916
skrifar Holger Wiehe, sem þá var danskur sendikennari á
Islandi, ritdóm um Sálin vaknar eftir Einar H. Kvaran.
Með hlutlægnisyfirbragði dróttar hann því að islenzku rit-
höfundumrm í Danmörku, að í rauninni megi líta á þá sem
föðurlandssvikara. Hann segir réttilega, að á Islandi séu um
það skiptar skoðanir meðal manna, hvort þessi skáldaút-
flutningur sé gleðiefni eður ei. Sumir telji það heiður fyrir
Island, að íslenzkir rithöfundar geti sér frægðarorð erlendis,
en síðan segir orðrétt: „andre betragter dem som Fædrelands-
svigtere, skont de som oftest senere oversætter deres Boger til
Islandsk.“ Hann segir ennfremur, að alvarlegri sé sú ásökun,
„at de har glemt de hjemlige Forhold, og ikke sjælden giver
misvisende Skildringer af disse.“ 1
Ritstjóri tímaritsins Tilskueren hafði gefið íslenzku rit-
höfundunum tækifæri til að bera hönd fyrir höfuð sér í sama
hefti. Jónas Guðlaugsson var nýlátinn og Kamban kominn
til Ameríku, svo að þeir Jóhann og Gunnar urðu einir til
svara. Jóhann ber sig vel og segist þess fullviss, að þjóð sín
líti alls ekki á sig sem neinn föðurlandssvikara, og muni hún
kunna dósentinum litlar þakkir fyrir nafnbótina.2 Gunnari
hefur sviðið ásökunin sárar, og kemur hann fram með ástæð-
urnar, sem lágu til þess, að hann gerði sig sekan í slíkum
„glæp“. Erfitt sé að fá bækur útgefnar á íslandi og fáist þar
að auki lítil borgun fyrir, og hingað til hafi sér ekki tekizt að
lifa á engu. Að skrifa á dönsku hafi verið eina leiðin fyrir sig
til að geta orðið skáld. Og skáld hafi hann umfram allt vilj-
að verða.3
Sama ár og ritdómur Holgers Wiehes birtist í Tilskueren
hafði Haraldur Níelsson látið í ljós þá skoðun, að það væri
fásinna, að þeim rithöfundum, sem hafi orðið að flýja land
og rita á erlendum tungum, skyldi ekki veittur skáldastyrkur
1 Tilskueren, November 1916, 450.
2 S.st.,457.
3 S. st, 454-455.
2