Studia Islandica - 01.06.1983, Blaðsíða 116
15. NIÐURLAG
15.1. Þess var getið til framarlega í þessari ritgerð,
að Fróðárundraþáttur hefði sögulegan kjama, og hefur
sú tilgáta frekar styrkst við það að líta nánar á einstaka
kafla undranna. Síðan hefur þá hlaðist smám saman utan
rnn þennan kjama. Fróðárundrin virðast hafa verið fræg,
og slíkir atbm-ðir draga að sér minni víðs vegar að í
munnmælum. Menn hafa gjaman viljað heyra frá slík-
um undmm sagt þegar tóm gafst til og tækifæri, og
sagnaskemmtunin hefur aukið og endurbætt munnmælin
að áhrifamætti og skemmtigildi. Jafnframt hafa menn
velt fyrir sér, hvernig á slíkum ósköpum gæti hafa staðið,
og .skýringartilraunimar runnið inn í munnmælin. Á
þennan hátt hafa eflaust orðið til mismunandi gerðir
frásagna af undrunum. Ejnbyggjuhöfundur setur svo
saman sína gerð þeirra frásagna, þar sem m.a. gætir
áhrifa frá sögnum tengdum Helgafelli, og bókfellið hefur
varðveitt hana eina. Þessi margslungni sköpimarferill
Fróðámndraþáttar skýrir þann undarlega sambreysking
gamals og nýs, heiðni og kaþólsku, sem í þættinum er að
finna.
Svo erfitt sem það hefur reynst að einangra sögulegan
kjama fomislenskra sagna sem segja frá náttúrlegum at-
burðum, með því að sjaldan er hægt að bera saman við
traustar sögulegar heimildir, er það þó hálfu torsóttara,
þegar „yfimáttúrleg“ fyrirbæri eru annars vegar, þá em
atburðirnir sjálfir mótaðir af hefð þjóðtrúarinnar. Eitt af
því sem þar er nothæft til að skilja kjamann frá hisminu
er mismunandi hugmyndaheimur þeirra kynslóða sem