Studia Islandica - 01.06.1983, Blaðsíða 44

42
liðnu sæki lifandi menn til sín sér til félagsskapar. Meðal
frumstæðra þjóða er það algeng trú, að hinir dauðu sakni
samvista við eftirlifandi ástvini og sæki þá því gjarnan yfir
til sín í dánarheima. (Ankermann 1925, 140; H. Nau-
mann 1921, 52—53).
Eins og við höfum séð (3.2.), drepa afturgöngur íslend-
ingasagna oft í djöfulskap hvað sem fyxir verður. En á
nokkrum stöðum í fornritunum sjást þeir sem látast undan
forkólfi afturgangnanna í fylgd með honum, og er þá rétt-
lætanlegt að gera ráð fyrir að félagsskaparmarkmiðið hafi
sitt að segja. En þetta atriði getur engan veginn talist
dæmigert fyrir draugasögur fornritanna. Það kemur utan
Fróðárundraþáttar aðeins fyrir á tveimur stöðum. Annar
þeirra er frásögn Eyrbyggju af afturgöngum Þórólfs hægi-
fóts hinum fyrstu (E 94), og er ekki óhugsandi, að þetta
atriði sé þangað komið úr frásögn af Fróðárundrum. Hinn
staðurinn er frásögn Flóamanna sögu, 22. kap., af aftur-
göngum á Grænlandi, sem er, eins og fram kom í 5.2., að
nokkru leyti sniðin eftir Fróðárundraþætti Eyrbyggju. Sýn
Sigríðar í Eiríks s. rauða, 6. kap., sem Einar Ól. Sveinsson
telur með (EÓS, 94), er annars eðlis, hún er fyrirboði
manndauða. (Sjá Dehmer 1927, 30—31; Klare 1933—1934,
10-11; Mundal 1974, 140). Þó er ekki útilokað, að þessi
hugmynd liggi að einhverju leyti til grundvallar þar, e.t.v.
gegnum frásagnir af Fróðárundrum, shr. 5.2.
5.5. Nú má draga saman það sem að framan hefur
verið rakið. Við höfum séð að sóttinni eru gerð lítil skil í
frásögn Eyrbyggju af Fróðárundrum. Tengsl hennar við
afturgöngurnar eru og óljós. Einnig er nokkurt ósamræmi
í frásögninni um það, af hverju sóttin stafar. Engu að síður
eru allir látnir deyja úr sótt, nema sauðamaðnr og hinir
sædauðu, líka Þórgimna, en sótt hennar virðist að ein-
hverju leyti stafa af hlóðregninu, sömuleiðis Þórir við-
leggur, en fanghrögðin við sauðamann ein sér hefðu átt
að nægja til að drepa hann að íslenskri draugasagnahefð.