Rit Mógilsár - 2013, Blaðsíða 92

92 Rit Mógilsár 27/2012

Útdráttur
Skógræktendur gera sér almennt
grein fyrir mikilvægi þess að nota
besta fáanlega efnivið í skógrækt.
Ekki er þó alltaf skýrt í hugum fólks
hvaða forsendur búi að baki
ákvarðanatöku um hvað sé „best“ í
hverju tilviki. Þá er þekking ávalt
ófullkomin og því oft erfitt að spá
fyrir um hvað eigi eftir að reynast
„best“. Hér er gerð tilraun til að
skýra þau atriði sem áhrif hafa á
ákvarðanir um tegunda- og kvæma-
val í skógrækt og í ljósi þeirra, metið
hvort núverandi hlutfall tegunda í
gróðursetningu endurspegli mark-
mið, framboð á landgerðum og
markaði fyrir afurðir og þjónustu
skóga. Niðurstaðan er sú að hlutfall
birkis og sitkagrenis í gróðursetningu
sé heldur hátt en að hlutur stafafuru,
rússalerkis og alaskaaspar mættu
aukast frá því sem var 2010. Þá er
það skoðun höfundar að næstu skref
í þróun kvæmavals ættu að vera
tilraunir með efnivið úr kynbótastarfi
á Norðurlöndunum.
Inngangur
Við hvað skal miða þegar teknar eru
ákvarðanir um tegunda- og kvæma-
val í skógrækt? Ekki er auðvelt að
svara þessari spurningu á einfaldan
hátt en þó er ljóst að besta fáanlega
þekking í formi rannsóknaniður-
staðna og reynslu er mun vænlegri
til árangurs en tilfinningar, kreddur
eða fordómar.
Fjögur atriði skipta hvað mestu máli
við ákvarðanatöku:
 Markmið með skógrækt, sem
samanstanda af markmiðum land-
eigenda og markmiðum stjórn-
valda,
 Land sem býðst til skógræktar,
þ.e.a.s. það samsafn skógræktar-
skilyrða sem fyrir hendi er á þeim
svæðum sem helst verða tekin til
skógræktar,
 Markaðir fyrir afurðir og þjónustu
skóga núna og í framtíðinni,
 Eiginleikar tegunda/kvæma/klóna
m.t.t. aðlögunar, framleiðslu og
annarra gæða.
Þessir þættir spila saman á flókinn
hátt og er stundum erfitt að láta þá
alla fara saman. Auk þess þykir oft
æskilegt að reyna að ná fjölþættum
markmiðum, t.d. að græða land,
skapa útivistarmöguleika og fram-
leiða timbur, allt á sama svæði. Við
tilteknar aðstæður nást hugsanlega
öll markmiðin með réttu tegunda- og
kvæmavali en e.t.v. aðeins eitt
þeirra eða jafnvel ekkert ef kvæma-
valið er óheppilegt.
Hér verður fjallað um stöðu og
horfur varðandi ofangreinda þætti og
út frá því dregnar ályktanir um hvort
núverandi tegunda- og kvæmaval í
gróðursetningu endurspegli þær
sæmilega eða hvort ástæða sé til að
breyta um áherslur. Niðurstaða í
tegunda-, kvæma- eða klónavali
getur aldrei verið til langs tíma og
helgast það af breytingum á um-
hverfinu, áherslum og ekki síst
þekkingu. Því er nauðsynlegt að
rannsóknir á nýjum efnivið til skóg-
ræktar séu ávallt ofarlega í forgangi.
Tegunda- og kvæmaval í fjölnytjaskógrækt
Þröstur Eysteinsson
Skógrækt ríkisins