Rit Mógilsár - 2013, Blaðsíða 46

46 Rit Mógilsár 27/2012

Inngangur
Mikil umræða hefur nýlega orðið í
heiminum um lífkol (biochar, char-
coal, agrichar, terra preta) sem
jarðvegsbætandi efni. Hér er í raun-
inni aðeins um hið eldforna efni
viðarkol að ræða, en lífkol eru fram-
leidd með það að markmiði að vinna
þau í jarðveg og koma þannig kolefni
fyrir í varanlega geymslu (Lehmann
et al. 2006). Í jarðvegi eyðast kolin
á hundruðum eða þúsundum ára, en
ferskur lífmassi sem grafinn er í
jörðu skilar sínu kolefni út í and-
rúmsloftið á 10-20 árum. Að auki
eykur íblöndun ræktunarjarðvegs
með lífkolum plöntuvöxt, einkum í
ófrjóum og súrum jarðvegi.
Frumbyggjar á Amazón-svæðinu í
Suður-Ameríku hafa notað lífkol í
meira en tvö þúsund ár til þess að
gera ófrjóan regnskógarjarðveginn
frjósamari. Við það dökknar hann og
kallast terra preta á
portúgölsku, en líf-
kolin eru einnig kölluð
þessu nafni víða um
heim.
Kolun viðar og annars
lífræns efnis á sér
stað í nokkrum mæli í
náttúrunni, einkum
þar sem skógareldar
eru algengir. Þar inni-
heldur jarðvegur sót
og kolaðar leifar, svo
nefnt svart kolefni
(black carbon).
Menn hafa gert til kola
frá fornu fari. Eins og
kunnugt er, var mikið
magn af viðarkolum
framleitt úr íslenskum birkiskógum á
fyrstu öldum Íslandsbyggðar. Hér á
landi má allvíða finna kolagrafir frá
þessum tíma.
Framleiðsla
Lífkol eða viðarkol eru framleidd
með bruna þar sem lítið eða ekkert
súrefni kemst að (kolun, pyrolysis)
(Lehmann et al. 2009) og eru langt
frá því að vera einsleit afurð. Við
framleiðslu þeirra er ýmiss konar
lífmassi notaður sem hráefni. Það
getur verið trjáviður, gras, hálmur,
mykja og fleira, og hin endanlega
lífkolaafurð veltur á því hvert
hráefnið er, hversu hátt hitastig er
notað og hversu langur verkunar-
tíminn er.
Mest af lífkolum og lífolíu (bio-oil)
fæst við 300-500°C, en sé hitinn
hærri breytist sífellt meira af hrá-
efninu í lofttegundir (afgas), svo sem
Lífkol (biochar)
Halldór Sverrisson1,2 og Þorbergur Hjalti Jónsson1
1Rannsóknastöð skógræktar, Mógilsá; 2Landbúnaðarháskóla Íslands
1. mynd. Á hægri myndinni sést hvernig jarðvegur lítur út
eftir að kolum hefur verið bætt í hann.