Rit Mógilsár - 2013, Blaðsíða 95

Rit Mógilsár 27/2012 95

því flokkast slíkt frekar undir
markmiðasetningu en
markaðsmál.
Út frá markaðsmálum er
eðlilegt að leggja mesta
áherslu á hraðvaxta og
framleiðslumiklar tegundir og
kvæmi. Hátt hlutfall bein-
vaxinna trjáa er æskilegt, en
umtalsverð verðmæti geta
verið í timbrinu þótt trén séu
ekki gallalaus. Eftirspurnin
eftir lífmassa hvetur sérstak-
lega til ræktunar á tegundum
og kvæmum sem eru
hraðvaxta í æsku og jafn-
framt styttingu lotulengdar. Það er
skekkja að hugsa alla skógrækt í 80-
150 ára lotum. Fátt virðist t.d. mæla
gegn því að gera ráð fyrir 20-30 ára
lotu hjá alaskaösp eða 30-50 árum
hjá lerki og stafafuru.
Í íslenskri skógrækt gefa greni-
tegundir hæst hlutfall beinvaxinna
trjáa og verða því þegar fram líða
stundir hvað verðmætastar upp-
sprettur borðviðar. Lotulengd verður
þó vart innan við 70 ár hjá sitkagreni
á bestu svæðum og mun lengri á
lakari svæðum og hjá öðrum greni-
tegundum, s.s. rauðgreni. Í ræktun
þeirra felst því fjárfesting til lengri
tíma en hjá ösp, lerki eða furu. Sé
tíminn tekinn með í reikninginn
virðist ósennilegt að það borgi sig
frekar að rækta greni til borðviðar-
framleiðslu en ösp til massafram-
leiðslu svo dæmi sé tekið.
Tegundir og kvæmi sem hvorki
verða stórvaxnar né beinvaxnar, s.s.
birki, reyniviður, elri, bergfura,
mýralerki, o.fl. lauf- og barrtré, eru
erfiðari viðfangs á markaðslegum
forsendum. Fáar viðartegundir eru
þó betri en birki sem arinviður og því
ættu að vera möguleikar í birkirækt
(eða hengibjörk), ekki síst í grennd
við helstu frístundabyggðir landsins.
Handverksmarkaðurinn er hins vegar
afar lítill og því vart hægt að byggja
skógrækt á þörfum hans nema í
undantekningatilvikum.
Eiginleikar tegunda og kvæma
Eiginleikar þeirra tegunda og kvæma
sem völ er á að rækta hérlendis falla
misvel að mismunandi markmiðum,
framboði á landi og markaði. Við
mat á því hversu vel þetta fellur allt
saman er nauðsynlegt að ímynda sér
að til sé ein besta mögulega lausn
(tegund, kvæmi, klónn, tegunda-
blanda, sambland undirbúnings
lands og tegundavals ofl.), önnur
sem er næstbest o.s.frv. Vaknar þá
spurningin hvenær réttlætanlegt sé
að velja næstbestu lausnina í stað
þeirrar bestu. Það ætti helst að vera
sjaldan en er þó stundum óhjá-
kvæmilegt, t.d. þegar besta lausnin
er ófáanleg. Stundum er jafnvel
æskilegt að velja ekki bestu
lausnina, t.d. til að auka fjölbreytni í
þágu öryggissjónarmiða. Auk þess
nægir staða þekkingar oft ekki til
þess að auðvelt sé að greina á milli
gæða mögulegra bestu og næst-
bestu lausna. Þriðja besta eða þaðan
af lakari lausnir eru sjaldnast rétt-
lætanlegar.
Sem dæmi má nefna að á landi sem
hentar greni og þar sem markmið er
að framleiða bæði lífmassa og
borðvið, er hægt að ímynda sér að

2. mynd. Viðarsala árið 2010 sýnir að langmest
eftirspurn er eftir viði sem lífmassa (upplýsingar úr
bókhaldi Skógræktar ríkisins).