Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Blaðsíða 16

Múlaþing
Ltnsý a.ga~Jfta.
Jo nds* Sa/n/i e rSag fe/ J
~ íjip •' "■ 9 ' /-
i>~ tfatsTtS J'/j /í
. ■tUUi<
Jffa
iugjioej ai- Hu, fan
r , . . J/q/ O q J f
__ Zw >wQ / ..*
J<<*XÍ X'6$ i (LÍtT n-rr-'U/ mivx, UK e)«,a<Xur Sa$ J «-
UiSa.copSarr^C^o, Suir'LStí.jla, m + c' Ijanyuvts
c.cúsl/i »i >•»-’—a£
t>SS *«•*** '■'•• «j,«<í*y*KÍ<»« Mt»vía«JíJ™i.
0% tSn* ■■>'-■ ío J‘) nr“i t J’'-”- mi/ry nanyLgay'c
Rithönd Magnúsar Pálssonar, upphaf sjálfsœvisögu.
Ljósmynd: Landsbókasafn.
breska sem segir í Ferðabók sinni frá sumr-
inu 1814: „Vegna þess hve skemmtilegt var
að ræða við síra Guttorm, og sökum þess
hve gestrisni hans var með virðulegum hætti,
reyndist mér ómögulegt að fara frá Hólmum
fyrr en þann 29. ágúst.“5
A náðir Guttorms mun bróðirinn Magnús
oftsinnis hafa leitað á ferðum sínum og í
Vallanes var för hans eflaust heitið þegar
Gilsá batt enda á lífshlaup hans vorið 1846.
Magnús skildi eftir sig ævisögubrot, ritað
þegar hann var um fimmtugt og sem gefíð
var út í söguritinu Blöndu ásamt ritgerðum
um hann eftir séra Einar Jónsson ættfræðing
og Jón Jónsson lækni. Er sá fróðleikur sem
hér birtist að miklu leyti sóttur í sjálfsævi-
sögubrot Magnúsar og ritgerðir þeirra Einars
og Jóns.6
Magnús Pálsson fæddist á Valþjófsstað 26.
desember 1779, yngstur systkina, var skírður
samdægurs þar í kirkju og nefndur í höfuð
föðurafa síns. Foreldrar drengsins voru Páll
Magnússon prestur þar á staðnum og Sigríður
Hjörleifsdóttir prests Þórðarsonar en faðir
hennar var þá enn á lífi og hafði verið kirkj-
unnar þjónn í 69 ár. Systkini Magnúsar þrjú
voru: Bergljót (um 1769 - 1810) er átti Hjör-
leif Þorsteinsson prest á Hjaltastað, Halldóra
(f. um 1772) sem kvæntist Pétri Brynjólfs-
syni gullsmið á Víðivöllum og Guttormur
prófastur (1775 - 1860). Var Magnús því
yngstur syst-kinanna.
Magnús var að eigin sögn orðinn all-
vel lesandi á 6. aldursári og fór ári síðar að
læra Pontoppidans spurningar að fyrirsögn
móður sinnar, „en ef eg kunni ekki vel, fékk
eg óvægar hýðingar og snoppunga fyrir litla
yfirsjón.“7 Föður sinn missti Magnús á 9.
ári, en Páll veiktist í vísitasíuferð og dró það
hann til dauða aðeins 53ja ára gamlan. Arið
eftir að faðirinn lést var Magnúsi ráðstafað
til Vigfúsar Ormssonar prests á Asi og Berg-
ljótar Þorsteinsdóttur konu hans en hún og
Magnús voru systraböm. Til föðurmissisins
rakti Magnús bágt atlæti í uppvexti, „varð
[það] upphaf allrar minnar margföldu bar-
áttu, ofsókna, svika og véla, sem frændur
mínir, mágar og þeirra meðhjálparar hafa mér
bruggað frá dauða föður míns og allt til þessa
dags, hvað eg mátti sanna hjá Fúsa presti,“8
Prestsekkjan Sigríður, móðir Magnúsar, fór
um vorið 1789 eftir lát manns síns á krist-
fjárjörðina Arnheiðarstaði og var Magnús þar
hjá henni um skeið. Fyrir búi hennar stóð í
fyrstu systursonur hennar Hjörleifur, sonur
Þorsteins Stefánssonar á Krossi í Landeyjum
og Margrétar Hjörleifsdóttur. Hann kvong-
aðist 1790 Bergljótu Pálsdóttur, systur Magn-
úsar. Mágurinn tuktaði Magnús óhæfilega af
ekki stórum tilefnum eins og Magnús rekur
mörgum orðum í ævisögubroti sínu. „Ekki
batnaði hagur minn við þetta, því frændi minn
var mér harðasti maður í öllum atlotum. Nú
var eg á 10. árinu, og var þar hjá móður minni
5 Ebenezer Henderson. Feróabók. Reykjavík 1957, s. 132. 7 Sama, s. 3.
6 Lífs- og œfisaga Magnúsar Pálssonar. Sannferðuglega sögð og 8 Sama, s. 4-5.
skrifuð af honum sjálfum, sem hann man nú á á hans 50. aldurs
ári. Prentuð eptir handriti í Lbs. 2169 4t0. Blanda IV Reykjavík
1928-1931, s. 1—46 .
14