Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Qupperneq 34

Múlaþing
Anna Aradóttir og Magnús Guðmundsson, Miðhúsi. Eigandi mynda: Skjala- og myndasafn Norðfjarðar.
fyrir mér hvílík óskepna í mannsmynd Adolf
Hitler væri, einræðisherra í Þýskalandi og var
þá þegar fastur í valdasessi, þó ekki væri langt
um liðið frá því að hann náði völdum. Mál sitt
studdi Magnús upplestri úr Alþýðublaðinu og
völdum orðum frá eigin brjósti. Eg er helst
á því að þessi lestur Magnúsar hafi haft var-
anleg áhrif á mig, svo vel man ég atvikið enn
í dag eftir 75 ár. Nokkrum árum síðar, það var
1937, þegar ég var ellefu ára, reyndi Helgi á
Hól, skósmiður og kaupmaður og hinn vænsti
karl, að vekja athygli mína á ágæti nasismans
með því að gefa mér eintak af málgagni Flokks
þjóðemissinna (íslenskra nasista). Blaðið hét
ísland og mun hafa verið vikublað. Þar skart-
aði hakakrossinn þýski á forsíðu. Ekki get ég
haldið því fram að sú andúð, sem ég hef lengi
haft á orðunum „þjóðemissinni“ og „þjóðem-
isstcfna" hafí kviknað í huga fákunnandi barns
við það eitt að handleika nasistablað ellefú ára
að aldri. Sú andúð varð þó fljótt til eftir að
ég fór að hugsa um stjómmál og magnaðist,
þegar okkur íslenskum fullveldissinnum, þ.e.
andstæðingum aðildar að Evrópubandalaginu,
var núið því um nasir að við væmm „þjóðem-
issinnar“, e.k. rasistar. Það minnir á hversu
skelfíleg orð geta verið og orðanotkun. Þá
verður manni á að hugsa til skáldsins sem
sagði. „Vei!“ um leið og það bannsöng ein-
hver ónytjuorð.
En víkjum nánar að fólkinu í Miðhúsi. Víst
er að kreppan um 1930, sem auðvaldsskipulag
heimsviðskipta neyddi upp á fátækt fólk á
Islandi og vítt um veröld auðveldaði ekki Mið-
húshjónum lífsbjörgina. Magnús tók til sinna
ráða. Hann greip til þess að bmgga landa og
selja sér til framfæris þvert gegn bannlögunum
og var sekur fundinn um lögbrot. Þetta var
auðvitað áfall, en hvorki yfírvöld né almenn-
ingur tóku hart á þessu. Sýslumenn þessara
ára vom ekki þekktir fyrir refsigleði.
Nokkuð fymtist yfír kynni mín af Mið-
húsfólki eftir að ég fluttist norður. Þó hitti
ég Hjalta Magnússon stöku sinnum þegar
hann var að læra netagerð á Akureyri og þótti
góður verkmaður. María Magnúsdóttir hefúr
32