Strandapósturinn - 01.06.1978, Blaðsíða 74

Jóhannes frá Asparvík:
Gamlir gerningar
Samskipti manna hafa alltaf verið breytileg og munu verða,
meðan menn byggja þessa jörð.
Ef við lítum á samninga eða gerninga manna í milli eins og
þeir voru fyrir 80 til 100 árum, þá verður okkur það á að brosa að
orðalagi þessara gerninga, sem bæði er hátíðlegt og broslegt í
okkar augum, en var á þeim tíma eðlilegt og sjálfsagt. Við
breyttar aðstæður breytist þetta að sjálfsögðu. Og hvað verður
eftir 100 ár hér frá? Verða þá ekki þeir gerningar, sem gerðir eru
í dag jafn broslegir í augum þeirra er þá byggja þetta land?
Þar sem ég veit, að margir af lesendum Strandapóstsins hafa
ekki séð eða lesið þessa gömlu gerninga, þá tel ég vel þess virði, að
sýna þeim örlítið brot af þeim fastmótuðu reglum og skyldum, er
ríktu í samskiptum manna og samningagerð fyrir nær því 100
árum.
Áður fyrr var það mjög algengt, að jarðeignir söfnuðust á fárra
manna hendur og að sjálfsögðu leigðu þessir jarðeigendur jarðir
þær, sem þeir notuðu ekki sjálfir til ábúðar. Ennfremur eignuð-
ust margir jarðir eða hluta í jörðum í gegn um erfðir. Oft bjuggu
tveir til fjórir bændur á jörð, sem var hæfilega stór handa einum
bónda. I gegn um erfðir voru oft þrír til fjórir eigendur að einni
jörð og leigði hver eigandi sinn hluta, oft einhverjum ættingja
eða tengdamanni, þannig urðu jarðirnar ofsetnar og hver jarð-
arhluti gat ekki brauðfætt, svo vel væri, fjölskyldu viðkomandi
bónda. Á þessum tímum var búskapur að heita mátti eini at-
vinnuvegur þjóðarinnar og ungt fólk, sem vildi hefja búskap,
þóttist hafa himin höndum tekið, ef það fékk jarðnæði, því
annars hefði það orðið að vera í vinnumennsku allt sitt líf, því
72