Saga - 2015, Page 107

ir frumbyggja voru háværari en hundrað árum fyrr og ljóst að ekki
var hægt að fara í felur með fanganýlendustofnunina.
Spillman varpar fram tilgátu um líftíma sameiginlegra minninga
um atburði sem þessa. Sameiginlegar minningar eru sveigjanlegar og
samtíminn smíðar það sem hentar úr atburðum fortíðar. Þótt hún
leggi áherslu á mótunarvirkni samtímans þykir henni það ekki duga
og vill leita skýringa í innri eiginleikum atburða. Þar gengur hún í
smiðju til karenar Cerulo (og raunar fleiri) sem hefur velt þjóðar-
táknum fyrir sér. Cerulo telur að óhlutbundin og fjölgild tákn séu
áhrifaríkari en hin hlutgerðari og jarðbundnari, ekki síst þar sem
viðmiðið er kvikt eins og „þjóð“ er. Margræðni tákna er gagnleg við
athafnir þar sem keppt er að því að efla samstöðu án þess að allir séu
sama sinnis. Spillman vísar einnig til félagsfræðingsins B. Schwartz
sem hefur kannað sameiginlega minningu um þjóðhetjur á borð við
Washington og Lincoln. Hann hefur vakið athygli á vissri hindrun
eða heftingu sem einkenni sameiginlega minningu og Lyn Spillman
ályktar að þessi tregða sumra sameiginlegra minninga skýrist ekki
einungis af stýringu menningarberandi stofnana heldur af þeirri
innri merkingu sem búi í atburðunum. Hún bætir við að það sem
ráði úrslitum sé hversu fjölgild tákn atburður eða annað fyrirbæri
geti af sér. Í því felist meðal annars að gagnrýnendur finni þar efnivið
fyrir athugasemdir sínar í stað þess að hafna atburð inum; hann dugi
til að brúa bilið milli opinberra viðhorfa og andófssjónarmiða eins og
gerðist á tveggja alda afmæli Bandaríkjanna.21
Jákvæðir atburðir, sigrar í baráttu, geta verið góður efniviður í
þjóðminningar en það geta ósigrar einnig verið, einkum ef mönnum
þykir þeir hafa verið órétti beittir. Dæmi um þetta má t.d. finna hjá
Tékkum, sem minnast orustunnar við Hvítafjall árið 1620, og Serb -
um sem gleyma ekki ósigrinum fyrir herjum Tyrkjasoldáns í kosóvó
árið 1389. Sama er að segja um misheppnaða bjórkjallarauppreisn
Hitlers og félaga 9. nóvember 1923 en sá dagur var gerður að einum
helsta minningardegi þriðja ríkisins. Ósigrar geta hins vegar verið
svo yfirþyrmandi og málstaðurinn svo slæmur að ekkert tilefni er
til að minnast. Í þeim sporum stóðu Þjóðverjar við hina algeru upp-
gjöf sem batt enda á seinni heimsstyrjöldina í evrópu. Sá uppgjafar-
dagur glæpsamlegs ríkis var ekki tilefni minningarhátíða.22
minning sem félagslegt fyrirbæri 105
21 Sama heimild, bls. 185.
22 Aleida Assmann, Der lange Schatten der Vergangenheit: Erinnerungskultur und
Geschichtspolitik (München: verlag C.H. Beck 2006), bls. 64–69.