Saga - 2017, Page 50

var Björgvinjar-Grænlandsfélagið stofnað. Það fékk einkaleyfi til
siglinga til Grænlands og má segja að frumkvæðið að siglingum
þangað hafi á þessum árum komið frá Noregi. Norðmenn höfðu
fengið einkaleyfi til siglinga til Grænlands á árunum 1697−1707 og
héldu þeim áfram, en hlé varð á árunum 1713−1718 vegna mikillar
ásóknar Hollendinga til Grænlands. Það voru fyrst og fremst hval-
veiðar sem Norðmenn og Hollendingar stunduðu á Grænlandi á
þessum fyrstu tveimur áratugum 18. aldar.16
Ráðagerðir um Grænland snerust fyrst í stað aðallega um trú -
boð. Áhuga á frekari nýlendustefnu á Grænlandi mátti síðar greina
meðal danskra stjórnvalda. Tekin var sú ákvörðun að para tólf
danska fanga við stúlkur af fátækrahælum og senda til Grænlands
sumarið 1728. Pörin voru gefin saman í hjónaband með hlutkesti og
síðan send til Grænlands ásamt dönskum hermönnum. Í stuttu máli
sagt mistókst þessi tilraun hrapallega. Ekki tókst að reisa híbýli fyrir
veturinn og það var ekki heldur ljóst hvort nægur efniviður væri til
slíkra framkvæmda. Hópurinn bjó við afar bágar aðstæður og svo
fór að margir létust úr sjúkdómum. Nokkurrar örvæntingar gætti
hjá hinum norrænu landnemum á Grænlandi og yfirvöldum barst
viðvörun vegna vaxandi óróa meðal þeirra. Fólkið átti þá ósk heit-
asta að komast aftur heim.17
Viðhorf Grænlendinga til norrænna manna einkenndist fyrst í
stað af ótta gagnvart hinu framandi en á sama tíma nutu þeir góðs
af ýmsum munaðarvörum sem þeir kynntust. Fregnir af tíðum
dauðsföllum meðal landnema bárust Grænlendingum og þá snerust
mál við og norrænir menn urðu varir um sig. Hans Egede naut
sérstöðu meðal innfæddra þar sem hann lærði grænlensku og ljóst
var að hann vildi vel þótt hann gengi hart fram gagnvart Græn -
lendingum og beitti þá miklum aga. Grænlendingar bjuggu í hóp -
um og voru talsvert einangraðir að því leyti að hungursneyð á ein-
um stað virtist ekki hafa áhrif á næsta nálæga hóp.
Hvorki trúboðið né verslunin skilaði miklum árangri á Græn -
landi og hvalveiðarnar brugðust algjörlega. Danski sagnfræðingur-
inn Finn Gad telur að þegar dönsk stjórnvöld tóku ákvörðun um að
senda Íslendinga hafi málefni Grænlands tekið á sig nýja mynd.
Fram að því höfðu Grænlandsmálin tekið mið af trúboði þar en
verslun og búseta norrænna manna verið til að styðja við það. Með
kristrún halla helgadóttir48
16 Sama heimild, bls. 21–38.
17 Sama heimild, bls. 158–165.
Saga vor 2017.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 18.5.2017 11:01 Page 48