Saga - 2017, Side 59

þrýstingi Græn landsnefndar inn ar sem aftur var að framkvæma
skipun konungs. Allt gekk þetta niður eftir valdastiganum og hvíldi
að lokum á sýslumönnum að leysa úr á afar skömmum tíma. Fuhr -
mann sendi tilkynningar um málið út til sýslumanna þann 23. júlí en
þeir virðast hafa móttekið þær misjafnlega fljótt. Þegar komið var
fram yfir miðj an ágúst og ekkert hafði heyrst frá nokkrum þeirra um
framgang málsins fór Fuhrmann að ókyrr ast. Það er í þessu ljósi og
undir þeim þrýstingi sem Niels Fuhr mann tók að viðra þá hug -
mynd við sýslumenn að ef ekki gengi sem skyldi að fá fólk til að
bjóða sig fram af fúsum og frjálsum vilja mætti þvinga það til farar.
Í bréfum til sýslumanna kemur fram að Fuhrmann vildi eftir sem
áður fá lista yfir þá einstaklinga sem vildu flytja til Grænlands en
bætti við að þeir skyldu einnig skrá manntal hver í sinni sýslu.
Fuhrmann vildi leggja fyrir konung lista yfir þá sem höfðu boðið sig
fram til farar en taldi að konungur gæti einnig haft til hliðsjónar
manntal yfir alla íbúana ef honum skyldi þóknast að velja sjálfur þá
sem senda átti til Grænlands.
Hugmyndin um manntal virðist því alfarið koma frá Niels Fuhr -
mann og kemur fyrst fram í bréfi hans, þann 17. ágúst 1729, til Jóns
Oddssonar Hjaltalín, sem þá var settur sýslumaður yfir Gullbringu -
sýslu. Ekki er að finna neinar fyrirskipanir að utan um slíka ráðstöf-
un. Ef rýnt er í bréf frá Gyldencrone stiftamtmanni og Grænlands -
nefndinni þá koma einungis fram óskir um að finna fólk sem vildi
flytja af fúsum og frjálsum vilja. Sennilega hvarflaði ekki að þeim að
fyrirstöðu væri að finna hér á landi gagnvart slíku kostaboði þegar
höfð var í huga fátæktin og bjargarleysið hér. Í bréfi Niels Fuhr -
manns kemur fram að hann óski eftir skráningu manntals í Gull -
bringusýslu. Þar skal skrá hvern bæ ásamt nafni ábúanda og eigin-
konu, börnum þeirra, vinnufólki og öðrum heimilismönnum. Einnig
skal skrá húsmenn, hjáleigumenn, tómthúsmenn, lausamenn og alla
þá sem fyrirfinnast í sýslunni ásamt fjölskyldum þeirra. Fram kem -
ur að skrá skuli alla íbúa sýslunnar, unga sem aldna, með nafni.47
Ástæðuna fyrir skráningu manntals kvað Fuhrmann þá að hægt
væri að leggja málið í hendur æðri ráðamanna ef nauðsyn krefði.
Þann 23. ágúst hafði Fuhrmann ekki fengið neitt í hendur frá
sýslumanninum í Snæfellsnessýslu. Mánuður var þá liðinn frá því
að hann sendi sýslumönnum boð um að finna fólk í sýslum sínum
sem viljugt væri að flytja til Grænlands. Það er ekki laust við angist
manntalið 1729 og fyrirætlanir … 57
47 Sama heimild, bls. 254–255.
Saga vor 2017.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 18.5.2017 11:01 Page 57