Saga - 2017, Qupperneq 70

Í manntal Rangárvallasýslu, sem skráð var af Nikulási Magnús -
syni, hefur verið krotað með penna og strikað undir nafn ábúenda
með rauðum lit. Sennilega hefur þetta verið gert á 20. öld og rauði
liturinn notaður til að aðgreina ábúendur frá öðrum nöfnum sem
talin eru upp í belg og biðu. Þá hefur upplýsingum um einstaklinga
verið bætt við með bláum penna. Talsvert meiru hefur því verið bætt
við af upplýsingum í Rangárvallasýslu en annars staðar í manntal-
inu. Nokkuð er um að föðurnafn vanti og þá hefur verið gripið til
þess ráðs að bæta inn upplýsingum en það er gert rúmlega 200
árum eftir skráningu manntalsins. Einnig hefur upplýsingum um
aldur fólks og skyldleika við húsbændur verið bætt við þegar sú vit-
neskja hefur verið fyrir hendi. Líkt og með manntalið í Árnessýslu
hafa þessar viðbótarupplýsingar ratað inn í prentuðu útgáfuna af
manntalinu og orðið þannig eins og hluti af upprunalegri gerð þess.
Eitthvað er um að misræmis gæti á nöfnum í handriti og útgefna
manntalinu. Manntalið í Rangárvallasýslu var nær eingöngu skráð
eftir sóknum en líkt og í Árnessýslu er í prentuðu útgáfunni endur -
raðað eftir hreppum.
Manntölin í Árnes- og Rangárvallasýslu eru bundin inn með
miklu magni af öðrum blöðum frá 20. öld. Hér er um að ræða þétt-
skrifuð blöð með upplýsingum um ættfræði þeirra sem skráðir eru
í manntalið. Ættir eru raktar allt aftur til 16. aldar og einnig er bætt
við upplýsingum um afkomendur viðkomandi allt til 19. aldar.
Ýmsar vangaveltur má einnig finna um hugsanleg tengsl á milli
manna.82 Ekki er ólíklegt að Hannes Þorsteinsson, fyrrverandi þjóð -
skjalavörður, sé höfundur þeirra en í grein hans í Blöndu segir hann
frá manntalinu 1729 sem er „í eign minni“.83 Í manntalið sjálft er
blaðsíðutal krotað með bláum penna við einstaklinga og vísað í þær
blaðsíður sem bætt hefur verið í bókina sem handritið er bundið í.
Einnig er vísað í aðrar heimildir, til dæmis Ættartölu Ólafs Snóksdal -
íns, þar sem finna má frekari upplýsingar um viðkomandi einstak -
ling. Í bókbindingu manntalsins má finna uppskrift að búendatali
Árnessýslu fyrir árið 1681, sem oft er nefnd Stríðshjálpin.84 Það er
engu líkara en manntalið sjálft sé aukaatriði í þessari innbundnu
kristrún halla helgadóttir68
82 Lbs 462 fol. — Árnessýsla og Rangárvallasýsla.
83 Hannes Þorsteinsson. „Grænlandsþættir m. fl.“, bls. 206.
84 Stríðshjálpin er svo nefnd víða hjá sagnfræðingum og einnig í skrá yfir mann -
töl sem liggur á Lestrarsal Þjóðskjalasafns Íslands.
Saga vor 2017.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 18.5.2017 11:01 Page 68