Saga - 2017, Qupperneq 181

Þannig beittu landsbyggðarþingmenn sér gegn því að ákvæði þess efnis
næðu fram að ganga og bentu á að alþýðulæknar í ýmsum sveitum gegndu
mikilvægu hlutverki í fæðingarþjónustu, þar sem þeir nytu trausts og
virðingar enda þættu þeir góðir fæðingarhjálparar.
Allmargar erlendar rannsóknir hafa á undanförnum áratugum fjallað
um hvernig læknastéttin, í baráttu sinni fyrir auknum völdum, leitaðist við
að takmarka verksvið og starfsemi annarra heilbrigðisstétta. Valdabarátta
læknastéttarinnar á 19. öld beindist bæði gegn alþýðulæknum (sbr. t.d. Eva
Palmblad og rannsóknir Sigríðar Svövu Pétursdóttur) en ekki síður gegn
kvennastéttum (og má hér vísa í Romlid, Agneta Emanuelsson og Lisa
Öberg). Þótt staða ljósmæðra á Norðurlöndum hafi verið mun sterkari en
víða annars staðar í Evrópu má engu að síður greina viðleitni lækna til að
takmarka verksvið þeirra, m.a. með því að meina þeim aðkomu að erfiðum
fæðingum, meina þeim að nota fæðingartangir og skipa þeim að hafa aukið
samráð við lækna. Þá hefur verið sýnt fram á að sú viðleitni lækna að jaðar-
setja ljósmæður kom berlega í ljós í ummælum þeirra um þessar konur, þ.e.
í orðræðunni um konur í heilbrigðisþjónustu.
Ekki er alveg ljóst hvar Erla Dóris staðsetur sig gagnvart þessum nor-
rænu rannsóknum og raunar virðast niðurstöður hennar í ýmsu tilliti mót-
sagnakenndar. Í niðurlagskafla skrifar hún (bls. 263−64):
Engin barátta átti sér stað á milli yfirsetukvennastéttar og læknastéttar
hér á landi á tímabili þessarar rannsóknar og læknar hér ætluðu sér
aldrei að taka yfir eðlilegar fæðingar. kenning Frank Parkin og
Raymond Murphy um það hvernig útilokun á sér stað á vinnumarkaði
á við um það þegar læknar hér stóðu vörð um einkarétt til lækninga
því skýr ákvæði voru um að yfirsetukonur máttu hvorki meðhöndla
veikar konur né ungbörn. kenning Anne Witz um útilokun vegna kyns
hefur einnig nýst vel í þessari rannsókn minni. kenning hennar er á þá
leið að konur voru ekki endilega útilokaðar frá starfi heldur var þeim
afmarkað sérstakt hólf í verkaskiptingu starfsins. Hjá yfirsetukonum
var þeim markaður bás í að sinna eðlilegum fæðingum en læknar tóku
yfir erfiðar fæðingar, beitingu fæðingartangar og annarra fæðingar -
áhalda með því að karlkenna tæknilega beitingu þeirra. Þeir notuðu
þau rök að áhöldin væru of þung fyrir konur og meðferð þeirra krefðist
sérþekkingar í læknisfræði.
Hér virðist Erla Dóris skilgreina hugtakið „barátta“ heldur þröngt en við -
leitni lækna annars staðar á Norðurlöndum til að takmarka valdsvið
kvenna stétta innan heilbrigðisgeirans birtist ekki í opinskárri baráttu á milli
þessara stétta heldur í því að valdsvið kvenna var takmarkað og þá ekki síst
í þeirri orðræðu sem ríkti um störf ljósmæðra og hjúkrunarkvenna. Ýmis
dæmanna um afskipti lækna af störfum ljósmæðra, sem finna á má í ritgerð
Erlu Dórisar, eru af sama meiði og norrænna kollega hennar sem fjallað hafa
andmæli 179
Saga vor 2017.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 18.5.2017 11:01 Page 179