Andvari - 01.01.2017, Blaðsíða 33

32 GUNNAR F. GUÐMUNDSSON ANDVARI
fræðingaþing í Árósum sem fulltrúi Sagnfræðingafélags Íslands, hins
eldra, sem þá hafði nýlega verið stofnað.76 Meginefni þessa þings var
Hansasambandið og Norðurlönd. Björn sagði síðar svo frá að Þorkell
Jóhannesson hefði sent hann þangað, en hann var þá formaður félags-
ins. Engum Þjóðverja var boðið að tala á ráðstefnunnni, og þótti þeim
mjög á sig hallað í málflutningnum nema í þeirri ræðu sem Björn
flutti, að hans eigin sögn. Þetta varð síðan til þess að hann fékk boð
um að koma til Vestur-Þýskalands á vegum Alexanders von Humbolt-
stofnunarinnar sem áður hefur verið vikið að. Björn taldi jafnframt að
framlag hans á ráðstefnunni og rannsóknir næstu árin hefðu verið höf-
uðástæða þess að hann var kallaður á fund útgáfuráðs Politikens Forlag
í Kaupmannahöfn árið 1977 og beðinn um að skrifa Íslandssögu fyrir
Dani.77 Einnig hefði nafn hans verið nokkuð þekkt á þeim tíma vegna
greina sem hann hafði þá samið í uppsláttarritið Kulturhistorisk leksi­
kon for nordisk middelalder. Lætur nærri að hann hafi skrifað tæp-
lega tuttugu greinar um margvíslegt efni í það merka fræðirit, fleiri
en nokkur annar Íslendingur að undanskildum Magnúsi Má Lárussyni
og Jakobi Benediktssyni.
Íslandssaga Björns Þorsteinssonar á dönsku kom út í Kaupmannahöfn
1985. Vegna veikinda hafði honum ekki tekist að ljúka verkinu, og voru
því sagnfræðingarnir Bergsteinn Jónsson og Helgi Skúli Kjartansson
fengnir til að leiða það til lykta. Í blaðaviðtali fullyrti Björn að bókin
væri fyrsta yfirlitsritið um íslenska sögu sem fullnægði nokkurn veg-
inn kröfum samtímans um sjónarmið í sagnfræði. Dvergríki eins og
Ísland væri furðufyrirbæri, og „goðsaga sjálfstæðisbaráttunnar“, sem
þeir Jón Sigurðsson og Konrad Maurer hefðu skapað, stæðist ekki
lengur. Ekki væri við dönsk stjórnvöld ein að sakast að Íslendingar
hefðu lifað við örbirgð fyrr á öldum heldur hefði íslenska stórbænda-
veldið ráðið miklu um gang mála hér á landi og komið í veg fyrir að
fiskveiðar gætu orðið annað en aukabúgrein bænda. Það hefði alla tíð
staðið með konungsvaldinu í því að flæma erlenda þegna frá landinu
og gera á þann hátt allan verslunargróða útlægan. Í þessum anda er
bókin skrifuð. Frásögnin er yfirleitt tempruð og afdráttarlaus, og ekki
er þar að finna sama eldmóð og hjá fyrri höfundum í lýsingunni á
sjálfstæðisbaráttu Íslendinga. Nýjungarnar eru þó ekki síður fólgnar í
því að önnur efnistriði eru tekin fyrir en áður hafði tíðkast í samræmi
við breyttan tíðaranda og áhugasvið höfundar. Varpað er ljósi á líf og
störf alþýðunnar í landinu á sama tíma og dregin er upp mynd af þess-